Để trở thành nhà văn- Sưu tầm

[tieulong92]

Bài sưu tầm này mình muốn cung cấp một số thông tin và kiến thức cho các bạn khi bước vào con đường văn học thật sự.

ĐỂ CÓ THỂ TRỞ THÀNH NHÀ VĂN TRÊN MẠNG XÃ HỘI

Các tác giả hiện nay có thể sử dụng mạng xã hội để đưa các tác phẩm đến gần hơn với độc giả. Và dù bạn là đã gắn bó lâu dài hay chỉ là mới bắt đầu tham gia mạng xã hội thì những lời khuyên sau đây sẽ có thể giúp ích cho bạn.Bạn sẽ rất khó khăn để có thể sàng lọc tất cả các mạng xã hội tồn tại hiện nay và đưa ra quyết định sẽ tập trung vào đâu để cái tên của bạn nhanh chóng được biết đến.

1. Hãy đăng kí tại các mạng xã hội lớn

Vì vậy lời khuyên cho bạn là hãy tham gia vào những mạng xã hội có sự phát triển nhanh, có nhiều người tham gia và ở đó hãy gia tăng sự hiện diện của bạn. Điều đó đồng nghĩa với việc, Facebook rất thích hợp cho khởi đầu của bạn; ngoài ra Google+ với sự phát triển hiện nay cũng là một sự lựa chọn đúng đắn.

2. Tương tác và nhiệt tình

Một phần thành công khi sử dụng mạng xã hội đó là phải coi đó như một xã hội thực sự. Chia sẻ những liên kết bạn thích và thêm vào những ý kiến của bạn – đó cũng là một giải pháp và quan trọng là làm sao để mọi người cũng thấy thích thú với những điều này và quan tâm tới bạn. Ví dụ như bạn thường xuyên chia sẻ những thông tin của mình, sử dụng nó như một cuốn nhật kí di động, chia sẻ những mẩu tin thú vị mà không nhất thiết phải theo một chủ đề nào cả.

3. Giảm thiểu việc tự PR bản thân

Những người quan tâm bạn không cần bạn phải thường xuyên nhắc nhở rằng mình là một cây bút lớn. Độc giả đến với bạn vì họ muốn đọc những suy nghĩ, những tác phẩm của bạn. Và nếu họ thấy thích thú với những điều này, họ sẽ ủng hộ cho những quyển sách của bạn. Do vậy việc tự quảng bá bản thân hay tranh cãi là việc nên tránh, nó sẽ chỉ khiển người độc cảm thấy khó chịu và nhiều khi không còn muốn đọc những tác phẩm của bạn nữa.

4. Hãy xem xét các cấp độ bảo mật và sự thoải mái

Bạn có thể do dự khi quyết định tham gia các cộng đồng ảo phạm vi toàn cầu khi mà thông tin và quan điểm của bạn sẽ được hiện diện với bất cứ ai; nhưng bạn có thể lựa chọn những điều mà bạn cảm thấy thoải mái và có thể chia sẻ. Và nếu bạn cảm thấy không thoải mái với vấn đề nào đó, hãy điều chỉnh. Hãy chỉ cung cấp thông tin cá nhân của mình khi bạn thấy thật sự thoải mái và tin tưởng.

5. Diễn đạt cảm xúc hợp lí

Trạng thái của bạn trên các mạng xã hội không phải chỉ là ánh mặt trời và cầu vồng, nhưng nếu bạn thường xuyên than vãn, kêu ca hoặc xây dựng mình như một diễn viên truyền hình thì sẽ không ai muốn quan tâm tới bạn nữa. Nhưng bạn cần tạo ra cá tính riêng của mình, bởi sẽ chẳng ai quan tâm đến bạn nếu bạn nói đến hay đăng những thứ mà mọi người đều đã biết và đã nói đến.

6. Tạo ra những giá trị kết nối

Bạn có thể sử dụng khả năng kết nối mạng vô tận của truyền thông xã hội để tạo ra những lợi ích cho bạn. Hãy vui vẻ với những kết nối này và tham gia cùng với những tác giả khác mà bạn ngưỡng mộ. Những kết nối không những quan trọng với những tác giả mới có khát vọng mà còn có ích với những tác giả dày dặn kinh nghiệm.

7. Giữ sự hiện diện của bạn

Hãy chắc chắn rằng tài khoản của bạn sẽ không bao giờ bị bỏ quên, và hãy điền những thông tin cơ bản vào phần thông tin cá nhân của bạn. Ngoài việc đăng tải thường xuyên, cập nhật hình ảnh cá nhân trên Facebook hay thay ảnh bìa (mỗi sáu tháng là một thời gian hợp lí để có thể tham khảo). Hãy để cho những người quan tâm đến bạn biết rằng bạn vẫn đang ở trạng thái hoạt động và bạn muốn sử dụng phương tiện truyền thông xã hội này để chia sẻ với mọi người.

8. Tác giả tham vọng và tác giả dày dặn kinh nghiệm

Bạn có thể cảm thấy ngạc nhiên nhưng các tác giả mới nên sử dụng các mạng xã hội với mục đích khác các tác giả đã có kinh nghiệm, những người mà công việc đã thật sự được xây dựng. Bởi phương tiện truyền thông xã hội là một phần mở rộng tiếng nói của bạn. Đối với các nhà văn tham vọng, đó là một cơ hội để thử nghiệm - làm thế nào để nói những điều thú vị một cách rất ngắn gọn. Còn với các nhà văn đã dày dặn kinh nghiệm thì có thể xem đó như phần Q&A (phần hỏi – đáp) của một cuốn sách.

9. Đừng ám ảnh bởi số người theo bạn

Điều đó giống như việc bạn sẽ trở nên bận rộn và có thể ảnh hưởng tới bao nhiêu người thông qua các mạng xã hội. Những điều đó không quan trọng, mà chỉ cần bạn thực sự tham gia thì mọi người sẽ lắng nghe bạn.

10. Đừng ép buộc điều gì

Sẽ là điều bình thường nếu sau một thời gian thử nghiệm bạn cảm thấy các mạng xã hội không dành cho mình. Khi đó đừng ép buộc mình tiếp tục tham gia, bởi bạn sẽ không còn là mình nữa. Hãy tìm điều khiến bạn hứng thú hơn và chỉ sử dụng các phương tiện truyền thông xã hội như một phần thưởng nhỏ cho công việc hiện tại của bạn.

Theo Mashable

 

[tieulong92]

Vì sao tôi không trở thành nhà văn

Tôi có năng khiếu làm nhà văn. Ðúng thế! Ngay từ khi mới ra đời, tôi đã biết... khóc oe oe rất có vần có điệu (vần oe ấy mà!). Lớn lên, trong lúc bọn bạn cùng tuổi chơi xe hơi, chơi bán quán thì tôi suốt ngày... ngồi nhìn trời mây, ngắm chuồn chuồn bay; khi đi ngoài đường thì lúc nào cũng lơ mơ cho đến khi... tông trúng một cái gì đó. Tóm lại, người dễ thương thì bảo “chắc nó có khiếu văn chương, còn những kẻ không biết nhìn người (tiếc thay, số này lại rất nhiều) thì... thậm chí tôi không dám kể ra những từ ngữ đau xót (xin mở ngoặc là tôi đau xót), mà họ dành cho tôi.

Chính vì thế mà tôi quyết chí trở thành một nhà văn thật lớn cho họ phải hối hận vì đã xem thường một tài năng trẻ (?!). Ðầu tiên, tôi tập viết văn. Sau một thời gian dài tập trung tư tưởng đủ cho tôi... tông vào cột nhà đến lần thứ chín mười tám, tôi hoàn thành một câu chuyện hết sức lâm ly hấp dẫn, với nhiều tình tiết hồi hộp éo le gay cấn, vừa mang màu sắc hình sự, vừa có sắc thái tình cảm lãng mạn (!). Tôi đường hoàng cho phép nhỏ em gái được thưởng thức đầu tiên. Nó chăm chú đọc câu chuyện của tôi một lần, rồi một lần nữa, và lại thêm lần nữa... Ôi, chưa bao giờ tôi thấy nó say mê truyện ngắn nào đến thế.

Khi nó đọc lại đến lần thứ năm thì tôi chịu hết nổi sự vui mừng, vội vàng hỏi : “Nó ngước mắt nhìn tôi và... ngơ ngác trả lời : “Không biết nữa. Em vẫn chưa hiểu gì hết...."

Bạn có thể tưởng tượng là tôi đau khổ đến thế nào. Sau đó, tôi kết luận là người thời nay sẽ không hiểu được văn chương cao siêu của tôi, nên tôi sẽ không chấp nhất với họ làm gì. Tôi quay sang làm thơ.

Bài thơ đầu tiên hết sức ngọt ngào sâu lắng, tha thiết, bay bổng, có thể làm rung động tim, gan, phèo, phổi... nói tóm lại là lục phủ ngũ tạng của con người. Tôi cho phép nhỏ em xem trước (tôi không giận nó về chuyện lần trước đâu, tôi vốn cao thượng lắm mà (!). Nó đọc bài thơ một cách cẩn thận, sau đó mắt sáng rỡ nhìn tôi : “Giỏi quá! Anh viết truyện dễ hiểu hơn rồi !!!

Tôi bỏ ăn.... vặt suốt hai ngày. Ðến ngày thứ ba thì tôi quyết định viết... hồi ký. Tôi sẽ kể lại số phận trái ngang của một tài năng trẻ - tức là tôi - đã bị vùi dập như thế nào. Rồi xem, người đọc sẽ phải khóc hết nước mắt vì xót thương, cũng đại loại như người ta đã xót thương cho nhà văn Gogh vậy (?).

Vì tôi không chịu nổi nước mắt, nên khi đưa tập hồi ký cho nhỏ em đọc, tôi vội vã bỏ đi để cho nó tự do khóc một mình. Hai mươi phút sau quay lại, tôi thấy mặt nó vẫn còn đỏ bưng, mặt đẫm nước. Trời ạ! Nó làm tôi cảm kích quá thể. Tôi bùi ngùi: “Em đừng xúc động quá! Khóc nhiều không tốt đâu!”

Nó quệt nước mắt, trả lời : “Em chảy nước mắt vì... cười nhiều quá đấy chứ.

Thế đấy! Tôi đã quá bất hạnh để không thể chịu đựng được nữa rồi. Vĩnh biệt các bạn! Ngay bây giờ tôi sẽ đi... tìm cái gì đó ăn cho đỡ đau khổ, sau đó sẽ leo lên giường, và... ngủ. Phải, ít ra là trong mơ người ta không cười đến chảy nước mắt trước những tác phẩm đầy bi kịch của tôi...

Sưu tầm.

 

[tieulong92]

Làm sao để trở thành nhà văn?


Đương nhiên trước hết là phải viết. Sau đó phải tiếp tục viết. Dù chẳng ai thích đọc bài mình viết. Dù mình có cảm tưởng sẽ chẳng bao giờ có ai thích đọc bài mình viết. Dù bản thảo chất đống trong hộc, mình quên nó và viết cái khác.

Khi đến Thụys Sĩ, hy vọng trở thành nhà văn của tôi là con số không. Tôi có đăng vài bài thơ trong một tạp chí văn chương Hung, nhưng dịp may và khả năng được in ngừng ngang đó. Sau nhiều năm tháng làm việc nổ lực, tôi viết được hai kịch bản bằng tiếng pháp, tôi không biết mình cần phải làm gì, gởi ở đâu, gởi cho ai.

Kịch bản đầu tiên – John và Joe – được trình diễn trong một quán cà-phê, Café du Marché ở thành phố Neuchâtel. Sau bữa ăn chiều thứ sáu, thứ bảy, vài diễn viên tài tử tổ chức những buổi “dạ quán.” Tôi khởi nghiệp kịch gia như thế đó. Vở kịch thành công, được diễn ròng mấy tháng, mang đến cho tôi niềm hạnh phúc vô biên và khuyến khích tôi viết tiếp.

Hai năm sau, một trong các kịch bản của tôi được diễn ở Nhà Hát Tarentule, Saint-Aubin, một ngôi làng nhỏ gần Neuchâtel. Cũng những diễn viên tài tử diễn.

“Cơ nghiệp” kịch của tôi hình như ngừng ở đó, mười mấy kịch bản của tôi nằm trên kệ, chầm chậm vàng dần theo thời gian. May thay có người khuyên tôi nên gởi kịch bản đến đài phát thanh và thế là khởi đầu cho một “cơ nghiệp” khác, cơ nghiệp tác giả của đài truyền thanh. Ở đây, các kịch bản của tôi được diễn hay nói đúng hơn được đọc bởi những diễn viên nhà nghề và tôi nhận được tiền bản quyền. Từ năm 1978 đến năm 1983, đài phát thanh Suisse Romande thực hiện năm kịch bản của tôi, tôi còn nhận đơn đặt hàng viết kịch về tuổi thơ ấu nhân dịp năm chủ đề tuổi thơ ấu.

Dù vậy tôi không bỏ kịch nghệ. Năm 1983, tôi nhận làm việc với trường kịch nghệ Trung Tâm Văn Hóa Neuchâtel. Công việc của tôi là viết một vở kịch theo yêu cầu của mười lăm em học sinh. Tôi rất thích công việc này, tôi tham dự tất cả các buổi tập dượt.

Thường thường các buổi học bắt đầu bằng đủ loại vận động cơ thể. Các bài tập vận động này làm tôi nhớ lại những gì tôi làm khi còn nhỏ với anh tôi, với cô bạn của tôi. Các loại vận động thinh lặng, ngồi bất động, nhịn đói... Tôi bắt đầu viết những đoạn ngắn về các kỷ niệm thời thơ ấu. Tôi chưa nghĩ đến những đoạn ngắn này về sau sẽ thành sách. Dù vậy, hai năm sau, trên bàn viết của tôi là một quyển tập lớn chép lại một câu chuyện có mạch lạc, có mở đầu, có kết thúc như một quyển tiểu thuyết thật. Còn phải đánh máy lại, sửa lại, đánh máy lại thêm một lần nữa, loại bớt những gì rườm rà, sửa và sửa tiếp tục cho đến khi tôi thấy bản văn có thể in được. Đến giai đoạn này, tôi cũng chưa biết rõ mình sẽ làm gì với bản thảo. Gởi cho ai, cho người nào? Tôi không quen nhà xuất bản nào và cũng không quen ai quen nhà xuất bản. Tôi nghĩ đến nhà xuất bản “L’Âge d’Homme”, nhưng một anh bạn bảo tôi: “Phải bắt đầu bằng ba nhà xuất bản lớn ở Pháp.” Anh cho tôi địa chỉ ba nhà xuất bản: Gallimard, Gasset, Seuil. Tôi làm ba bản thảo, tôi chuẩn bị ba gói nhỏ, tôi viết ba bức thư giống nhau: “Kính thưa ông Giám Đốc...”

Cái ngày tôi đi bỏ thư bưu điện, tôi nói với cô con gái đầu:

- Mẹ đã gởi quyển tiểu thuyết của mẹ.

Con tôi nói:

- Vậy hả mẹ? Mẹ tin họ sẽ xuất bản sao?

Tôi trả lời:

- Tin chứ, chắc chắn.

Đúng vậy, tôi không nghi ngờ một giây nào hết. Tôi tin chắc, tôi xác quyết tiểu thuyết của tôi hay, nó sẽ được in không có vấn đề. Do đó tôi vừa ngạc nhiên vừa thất vọng vì sau bốn đến năm tuần, nhà xuất bản Gallimard và tiếp đó là nhà xuất bản Gasset gởi trả lại bản thảo kèm theo bức thư lễ phép từ chối, loại thư viết sẵn. Tôi tự nhủ tôi phải đi tìm thêm vài địa chỉ các nhà xuất bản khác và một buổi chiều tháng mười một, điện thoại reo. Đầu dây bên kia là ông Gilles Carpentier, nhà xuất bản Seuil. Ông nói vừa đọc bản thảo và cho biết từ vài năm nay ông chưa đọc một bản thảo nào hay như thế. Ông còn nói sau khi đọc lần đầu, ông đã đọc lại và nghĩ có thể xuất bản được. Nhưng để được xuất bản cần có sự đồng ý của nhiều người khác. Ông nói sẽ gọi tôi trong vài tuần nữa. Một tuần sau, ông gọi: “Tôi chuẩn bị ký hợp đồng với bà.”

Ba năm sau, tôi đi dạo trên đường phố Berlin với cô Erika Tophoven, cô dịch truyện của tôi. Chúng tôi ngừng lại trước các tiệm sách. Trong cửa kiếngï, họ chưng quyển tiểu thuyết thứ hai của tôi. Còn ở nhà tôi, trên kệ là quyển Quyển Tập Lớn – Le Grand Cahier, được dịch ra mười tám thứ tiếng.

Chiều hôm đó, ở Berlin, chúng tôi có một buổi đọc sách. Độc giả đến gặp tôi, nghe tôi và đặt câu hỏi về các sách của tôi, về đời tôi, về tiến trình trở thành nhà văn của tôi. Và đây là câu trả lời: kiên nhẫn viết, kiên trì viết, không bao giờ mất lòng tin vào những gì mình viết thì sẽ trở thành nhà văn.

Sưu tầm.

 

[tieulong92]

Những phần đen tối của bạn làm bạn trở thành nhà văn giỏi hơn

Why Our Dark Sides Make Us Better Writers
In writing, playing it safe can backfire.
Published on February 12, 2013 by Carolyn Kaufman, Psy.D. in Psychology for Writers

Bạn nhìn thấy thiên thần hay ác quỷ?

Nếu bạn đã từng phải đứng trước 1 nhóm người lạ và nói, bạn đã quen với nỗi sợ rằng bạn sẽ làm bản thân bối rối trong khi tất cả các đôi mắt nhìn vào bạn. Tệ hơn, tất cả sự chú ý đó dường như phóng đại mỗi lời giễu cợt của bạn.

Ngay cả khi chúng ta không ở trên sân khấu, sự căng thẳng làm chúng ta lúng túng. Thật dễ dàng để sống cuộc sống của chúng ta tuân theo những giá trị và niềm tin của chúng ta khi mọi việc đi đúng hướng; và khó hơn rất nhiều khi chúng ta bị sức ép và nổi bật trong công chúng.

Carl Jung đặt tên cho khuôn mặt mà chúng ta thể hiện trước thế giới, khuôn mặt chúng ta dùng để che giấu những điều chúng ta không thích về bản thân là persona. Khía cạnh khác của persona là shadow (phần đen tối) chứa đầy những điều chúng ta đang cố che giấu, đôi lúc che giấu cả bản thân chúng ta.

Để trở thành tổng thể, mỗi người chúng ta cần hợp nhất tất cả các phần nguyên mẫu của chúng ta thành 1 tổng thể cố kết. Nó bao gồm persona và shadow.

Trong bất kỳ câu chuyện nào, dấu hiệu của 1 nhân vật phản diện tốt là khả năng của anh/cô í phát hiện ra những cách để phóng đại và chỉ trích những điều mà người anh hùng của bạn muốn che giấu nhất.

Những mặt sáng và tối của shadow

1 số nhà tâm lý theo trường phái Jung hiện đại tin rằng mặc cho chức năng như là 1 bể chứa những phần đen tối của con người - thì shadow là điểm tựa của tính sáng tạo.

Tác giả Ralph Keyes lập luận rằng hầu hết mọi người không bao giờ xuất bản vì họ không sẵn sàng phát hiện và đối mặt với shadow của họ. Thay vì thừa nhận những nỗi sợ của chúng ta về những điều chúng ta có thể phát hiện thấy bên trong bản thân, chúng ta phóng chiếu sự lo lắng sang người khác và ám ảnh về những điều họ sẽ nghĩ. Nhà văn giỏi dẹp nỗi sợ qua 1 bên, mặc cho những hậu quả: "1 lý do là rất nhiều nhà văn giỏi có những đời sống cá nhân nghèo khổ và họ viết như thể họ không có gì để bảo vệ. May mắn cho các độc giả, không may cho các nhà văn."

Nhận ra phần đen tối của bạn

Vì khó mà thừa nhận shadow, chúng ta tống nó vào vô thức. Nó có nghĩa là cách duy nhất để thực sự biết những gì nằm trong shadow của bạn là nghĩ về những điều làm bạn tức điên, làm bạn ghê tởm, làm bạn sợ hãi nhiều hơn bất kỳ điều gì khác. Nếu sự độc ác làm bạn buồn nôn, Jung sẽ nói sự độc ác nằm trong shadow của bạn.

Liệu nó có nghĩa rằng bạn là 1 người độc ác? Không, nhưng nó có nghĩa là bạn sẽ có 1 thời gian khó khăn kinh khủng để chấp nhận rằng bạn thực sự có khả năng gây ra loại tộc ác đã làm bạn phát ốm. Nhiều nhiều người đã dán mắt vào những tội ác thực sự và những câu chuyện về kẻ giết người hàng loạt vì chúng mang lại cho chúng ta 1 cách để nuông chiều cái shadow mà không thực sự thừa nhận rằng shadow là 1 phần của chúng ta.

Nếu bạn đang phản ứng lại 2 đoạn cuối với sự hoài nghi hoặc tức giận, bạn phát hiện thấy cảm giác có nghĩa bạn vừa chạm vào cái shadow của bạn. Nếu bạn không thể đối mặt với nó, Betsy Lerner nói, "Bạn (sẽ) nghĩ bạn không thể viết được, nhưng sự thật là bạn không thể nói. Viết không là gì cả nếu không phá vỡ sự im lặng."

Tìm thấy những shadow cho các nhân vật của bạn

Những nhân vật hay có các shadow, cũng giống như bạn, và cái shadow của các nhân vật của bạn nên cự tuyệt chúng càng nhiều giống như bạn. Nó có nghĩa là chuyển cái shadow của riêng bạn vào những nhân vật của bạn sẽ giúp bạn tạo ra những kiểu nhân vật phản diện đã làm cho các nhà văn nổi tiếng. Nếu Stephen King đã che giấu cái shadow của ông í thì 'The Shining' sẽ không bao giờ được viết. Điều tương tự cũng đúng với rất nhiều truyện nổi tiếng khác. Dante’s Inferno. Bret Easton Ellis' American Psycho. The Exorcist. Dr. Jekyll và Mr. Hyde. Frankenstein. Dracula. Đừng sợ khám phá shadow của bạn để có chất liệu cho những nhân vật phản diện vĩ đại.

Nếu bạn thực sự để bản thân làm điều này, bạn có thể bắt đầu lo lắng rằng trí tưởng tượng của bạn là 1 nơi đáng sợ. Nhưng hãy nhớ: viết về nó không giống như làm nó.



Nguồn: PsychologyToday

 

[tieulong92]

Cách học văn để viết văn hay

Nhiều người hiểu lầm rằng, tài năng thơ văn cũng như khả năng ngoại cảm - hoàn toàn trời cho, và tìm chữ cũng như tìm mồ mả hài cốt; thơ văn không cần lao động cực nhọc mà chỉ cần cảm hứng, mà cảm hứng thì như người thất thường, nhõng nhẽo, thoắt đến, thoắt đi ai mà lường trước được... Theo tôi, thơ văn là một nghề. Đã là một nghề thì phải có kỷ luật lao động. Nói như nhà thơ Lê Đạt: “Không phải thắp hương chờ mà phải chủ động gọi hứng đến”. Công việc này đòi hỏi một kỷ luật lao động nghiệt ngã và gian khổ.

Có thể hình dung học văn là một quá trình tổng hòa nhiều cách thức, thao tác, ở nhiều không gian, thời gian khác nhau, bằng nhiều giác quan và nội lực của người học. Học trong nhà trường là học những hiện tượng, những tinh hoa căn bản của văn chương dân tộc và nhân loại. Nghĩa là học những kiến thức, phương pháp cơ bản nhất liên quan đến lĩnh vực văn chương. Học ngoài nhà trường là tiếp nối, nâng cao, hoàn thiện tri thức và kỹ năng văn chương của người đọc... Nếu thiếu một trong hai khâu đó, thì tri thức và năng lực của người học văn khó mà hoàn chỉnh. Để việc học văn có hiệu quả, từ lâu đã có lời khuyên:

Mấy lời nhắn bạn nhỏ to

Muốn làm văn giỏi nhớ cho đôi điều

Sách báo cố đọc cho nhiều

Từ hay tiếng đúng ghi vào sổ tay

Thuộc lòng những đoạn văn hay

Những câu thơ đẹp ngày ngày chớ quên.

Như vậy, điều kiện để viết văn hay là phải đọc nhiều, ghi nhiều, thuộc nhiều. Và, phải nói thêm là cần rèn luyện cách nhìn, cách nghĩ, cách viết... hằng ngày nữa.

1. Trước hết là đọc nhiều

Đọc nhiều loại sách: sách văn học đã đành, còn phải đọc nhiều loại sách, báo, tạp chí khác. Đọc, nhiều khi ta có cảm giác như không cảm nhận được điều gì cụ thể, nhưng nó đã thẩm thấu vào ta một cách tự nhiên như việc ta ăn uống hằng ngày, và kiến thức đó cũng sẽ hiện về một cách tự nhiên để giúp ta có được những bài văn hay. Các bạn cần nhớ rằng: “Sự thông minh sáng tạo, chẳng qua là dựa trên bệ phóng của kiến thức”. Để trở thành nhà văn, các nhà văn hồi nhỏ đọc rất nhiều (tất nhiên là sau này họ vẫn đọc như thế). Tôi trích ít mẫu tâm sự của các nhà văn, của các giáo sư văn học, nói về hồi nhỏ học văn để các bạn tin hơn.

Nhà văn Anh Đức: “Tôi đọc say mê, ngấu nghiến cả những quyển mà lẽ ra tôi chưa được đọc. Có lúc tôi ẩn mình trong kẹt tủ, có lúc leo tuốt lên ngọn ổi um tùm ngồi đọc” (Hồi nhỏ tôi học văn).

Nhà văn Vũ Tú Nam: “Tôi say mê đọc sách báo văn học ngoài chương trình của nhà trường, thậm chí đọc cả dưới trăng, khiến mắt tôi bị cận thị” (Một cách học làm người).

Giáo sư Huỳnh Lý: “Tôi cứ lén đọc, đọc trước, đọc sau, bất kể bụi bờ, chỗ nào tạm ngồi được là đọc, bất kể nhá nhem hoặc đèn lửa lờ mờ... lúc nào đọc được là tôi tranh thủ đọc” (Tôi học văn như thế nào).

Nhà văn Nguyễn Thành Long: “Một đặc điểm của tôi là chịu đọc... tôi đọc cả trong khi ăn, cả những khi vừa ngủ dậy. Tôi đọc các tác phẩm trong chương trình, đọc các tác phẩm ngoài chương trình, đọc rộng ra nữa những sách cao hơn trình độ của tôi. Tất nhiên là đọc có phương pháp, nếu không có phương pháp đi nữa, thì nguyên việc đọc nhiều cũng để lại cho mình cái gì đó. Đọc là cách học văn rất là quan trọng” (Nói về việc chuẩn bị hành trang).

Có lẽ chỉ cần đọc những lời tâm sự trên, các bạn cũng tự rút ra cho mình một bài học bổ ích.

2. Đồng thời với việc đọc là ghi chép

Ghi là để nối dài trí nhớ, để tích lũy vốn tư liệu phong phú và chính xác cho bản thân mình. Ghi lời đẹp, ý hay, một từ ngộ nghĩnh, một câu thơ chợt đến... “Mỗi người là một mảnh thiên tài nhân loại”, ai cũng có lời hay ý đẹp cho ta ghi và học tập... đó chính là “kho hậu cần” của sáng tạo.

Có lẽ cái cần ghi nhiều nhất là ca dao tục ngữ - một kho tàng vô tận của ý đẹp lời hay. Nhà thơ Hữu Thỉnh đã kể lại kinh nghiệm này: “Những câu ca là những viên ngọc. Chúng ta có thể tìm thấy ở khắp mọi nơi, ở quanh nhà ta ở. Từ khi học cấp II tôi đã có một cuốn sổ tay để sưu tầm những câu ca dao, tục ngữ mà tôi ưa thích. Người đọc cho tôi có thể là cô tôi, một người sắm vai chèo được cả làng xuýt xoa khen ngợi; có thể là bác tôi, từng nổi tiếng về đan lát; cũng có thể là bà bán bánh đa trong chiếc quán xiêu vẹo ở đầu làng... nhưng nhiều nhất vẫn là mẹ tôi” (Bài học quanh nhà).

Ngoài việc góp nhặt “những mảnh thiên tài” quanh nhà, ở thế giới xung quanh, các bạn cần ghi lại cái của chính mình, ghi lại cảm nghĩ của riêng mình về chủ đề, về những tình huống hoặc chi tiết trong các bài thơ, câu chuyện mình đọc.

Ghi chép phải cần cù tập thành thói quen, như con ong cần cù hút mật, như con tằm ăn lá nhả tơ, như người thợ nhặt từng đinh ốc rơi vãi để sử dụng đúng chỗ khi cần thiết. Muốn cần một bữa tiệc ngon cần nhiều thứ, muốn làm một bài văn hay – một bữa tiệc ngôn ngữ, cần nhiều lắm những lời đẹp ý hay.

3. Thuộc lòng là một phẩm chất của người học văn

Ghi là quan trọng, nhưng quan trọng nữa là thuộc. Thuộc lòng là một phẩm chất của người học văn. Thuộc càng nhiều càng tốt, chỉ nên thuộc những cái thật hay, thật giá trị, nên thuộc cả văn chứ không chỉ có thơ. Thuộc lòng thơ của người khác, nó sẽ biến thành một mảng kiến thức của mình. Kiến thức đó sẽ tự nhiên biến hóa khi phù hợp khi mình viết một bài văn nào đó, giải quyết một vấn đề nào đó.

Mỗi ngày, phải tự đặt cho mình thuộc một bài thơ hoặc vài câu văn. Cũng như đọc, hễ có điều kiện là nhẩm để thuộc, phải tập thành kỹ năng thì thuộc rất nhanh, thuộc càng nhiều thứ càng yêu văn học.

Tôi mách các bạn vài biện pháp học thuộc: khi đang nghe ai nói, hoặc thầy giáo giảng, thấy câu nào hay tranh thủ nhẩm đi nhẩm lại để “nuốt” lấy ngay. Trên đường đi học về vừa đi vừa nhẩm cái vừa học tươi nguyên để mà nhớ. Tại góc học tập, những vấn đề cần nhớ, những vấn đề cần thuộc thì viết lên bảng hoặc lên giấy găm trước mặt bàn học, nó đập vào mắt liên tục. Thị giác đó có tác dụng tự khắc sâu vào trí nhớ. Hoặc trước khi đi ngủ, đọc qua một lượt, rồi nhắm mắt lại nhẩm qua vài lần, sáng dậy nhớ y nguyên và mãi mãi.

4. Song song với việc đọc, ghi, nhớ, cần chú ý đến cách nhìn, cách nghĩ

Nhìn cũng là một cách thu lượm vốn sống, kiến thức thực tế. Không nên hờ hững với những gì diễn ra trước mắt hàng ngày. Phải nhìn với một nhu cầu cần hiểu biết thực tế, nhìn với con mắt tinh tế, phát hiện. Nhìn sự vật, sự việc, hiện tượng chú ý rút ra những vấn đề có ý nghĩa, vấn đề có tính quy luật. Muốn vậy, phải biết nhận xét, so sánh, liên tưởng. Ví như nhìn cái đèn dầu, có người nghĩ ngay đến hình ảnh chị Dậu trong “Tắt đèn”. Tiềm năng phản kháng của chị Dậu như cái bầu dầu tràn trề, chỉ chờ Đảng về để thắp lên một ngọn lửa... hoặc có người nhìn bếp lửa đã liên tưởng, so sánh trong bài làm của mình: “Em sẽ không làm thanh củi xấu trong lò lửa, mà nguyện làm hòn than rực cháy trong lò luyện thép”.

Tuổi nhỏ của Trần Đăng Khoa rất hay, chính là nhờ có cách nhìn tinh tế ấy. Bài thơ Mưa chẳng hạn: nhìn những hình ảnh cụ thể như vườn mía, đàn kiến, nhà thơ đã so sánh, ví von bằng những hình ảnh đẹp:“Muôn nghìn cây mía/ Múa gươm/ Kiến/ Hành quân/ Đầy đường...”. Hoặc hình ảnh của người bố trong cơn mưa đã gợi được một hình ảnh rất có ý nghĩa: "Bố em đi làm về/ Đội sấm/ Đội chớp/ Đội cả cơn mưa”.

Người nông dân chịu tầng tầng lớp lớp cái khắc nghiệt của thiên nhiên – họ luôn luôn chịu nhiều gian khổ để làm ra hạt gạo, nuôi sống xã hội, làm cho xã hội tồn tại và phát triển.

Thế đấy! để viết văn hay, không thể không luyện cho mình một cách nhìn, một cách nghĩ giàu chất liên tưởng thẩm mỹ.

5. Nhìn và nghĩ phải đi đôi với cách nói, cách viết hàng ngày

Về cách nói: trong dân gian đã từng có câu: “Học ăn, học nói, học gói học mở”. Người xưa lại nói: “Ngàn vàng dễ được, lời tốt khó tìm” (Tuân Tử). Truyện Kiều cũng có câu: “Ăn làm sao, nói làm sao bây giờ”. Nhà thơ Nguyễn Công Trứ thì viết: “Dở dang với rượu khôn từ chén/ Trót nợ văn chương phải chuốt lời”… Tất cả đều nói lên một điều: nói hay không dễ, cần phải học để nói hay. Thông thường biết nói hay thì sẽ viết hay.

Hàng ngày, có khi ta nói hàng ngàn câu, nếu ta có ý thức rèn luyện sẽ có nhiều câu nói hay. Muốn nói hay, biện pháp tốt nhất là học tập cách nói trong dân gian, cách nói của các lãnh tụ, các nhà văn .v.v...

Chẳng hạn, đây là cách nói của Bác: nhà điêu khắc Diệp Minh Châu kể lại có lần tác giả vẽ Bác ở Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II (1951), khi Bác xem tranh, họa sĩ hỏi:

- "Thưa Bác cháu muốn Bác phê bình tranh vẽ của cháu ạ”.

Bác nhìn sang anh Trường Chinh và Phạm Văn Đồng rồi cười nói:

- "Chú Châu vẽ cái lạ... không đề tên cũng nhận ra người”.

Một lần Bác xem triển lãm, họa sĩ hỏi:

- “Thưa Bác, Bác thấy tranh của cháu thế nào ạ?

Bác không trả lời thẳng cho tôi mà gọi anh em đến xem mà hỏi:

- "Các chú thấy tranh của chú Châu vẽ thế nào?"

Anh em mến tôi nên ủng hộ ngay:

- “Vẽ giống lắm ạ!”

Bác cười:

- “Đấy, ý kiến quần chúng khen được. Thế là được”.

Cùng một nội dung phê bình tranh mà bác đã trả lời bằng hai cách rất dí dỏm, rất hay.

Hoặc đây là cách nói của nhà văn Nguyễn Tuân: có lần nhà văn đi dạo ngoài phố, miệng ngậm điếu thuốc đang cháy, có một thanh niên đi tới, không thèm hỏi, rút điếu thuốc trên miệng nhà văn để châm lửa, nhà văn vội bảo:

- “Này anh bạn, tôi không phải là cái đóm công cộng đâu nhé!”...

Cũng như nói, ta vẫn thường viết: viết thư, viết đơn, viết nhật kí, sáng tác v.v... muốn làm văn tốt, phải có ý thức luyện tập từ việc viết những cái đơn giản hàng ngày. Hãy tập thói quen hằng ngày ngồi vào bàn làm việc như một người lao động bình thường viết - cố viết. Không nghĩ ra cũng phải nghĩ cho ra, cũng phải viết. Đừng có chán nản. Viết một chữ, câu bất chợt đến. Rồi chữa. Rồi phát triển. Rồi xóa sạch nếu cần. Nhưng nhất định phải viết - dầu công cốc, dầu tốn giấy mực và thời gian. Hãy đi tận cùng chán nản để vật ngã nó. Việc viết, xóa, sửa chữa, viết đi viết lại tưởng như là vô ích này là những yếu tố tích lũy và kích thích cảm hứng rất tốt….

Việc dùng từ ngữ chuẩn mực là tối cần thiết đối với mỗi bài viết. Không bao giờ tự cho phép mình tùy tiện, dễ dãi với chữ nghĩa. Nhà thơ Lê Đạt khi đọc câu thơ chữ Hán được Nguyễn Du dịch: “Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông” (Đào hoa y cựu tiếu đông phong), đã thốt lên: “Chao ôi! Tôi sẵn sàng đổi mấy chục năm đời mình để được cái chữ "năm ngoái" ấy bởi, câu thơ ấy có thể dịch rất đơn giản và sát nghĩa: "Hoa đào như cũ còn cười gió đông”. Từ năm ngoái nó làm chuyển động cả câu thơ như một tia chớp lạ trên bầu trời thương nhớ, tiếc nuối,... đến mức phải đề bạt Nguyễn cấp đồng tác giả với họ Thôi...”. Tôi dẫn kể cho bạn nghe câu chuyện của nhà thơ Nguyễn Bính chọn từ: Nguyễn Bính trằn trọc thâu đêm để tìm một chữ: hạt mầm gieo xuống đất nó bén rễ, rồi trỗi dậy, vươn dậy, nhổm dậy, nhú thẳng cái thân non nhỏ xíu... hiện tượng đó gọi là gì nhỉ? Ông dậy sớm, hút thuốc Lào, thở dài khi vẫn chưa tìm ra một chữ, cho tới lúc tan sương mới sực tìm thấy cái từ đã quên khuấy đi từ lâu lắm rồi. A! đây rồi! Mạ đã ngồi... Mạ ngồi, nó sống, nó cử động, nó nằm, nó ngồi, nó lớn, rồi nó đứng... Ấy, cây lúa đã được người nông dân bao đời coi như một con người, với cả cuộc sống của nó. Và Nguyễn Bính viết :

“Mộng một đêm qua mạ đã ngồi”

Các nhà văn thực sự viết văn, dùng chữ như "xiếc" thế mà cũng phải khổ công tìm kiếm, khắt khe với từng con chữ. Vậy, đối với ta đang tập viết, tất nhiên phải khổ công rèn luyện nhiều.

Để viết văn hay cần nhiều yếu tố, trăm việc phải làm. Trên đây, tôi chỉ gợi một số biện pháp học văn để tạo vốn, tạo kỹ năng viết văn hay. Nhà thơ Mai-a-cốp-xki nói rằng: “Để có một chữ cần có cả một tấn quặng chữ”. Các bạn đừng lãng phí thời gian để có nhiều tấn quặng chữ, thì tất yếu sẽ có nhiều chữ hay, nhiều bài văn hay. Các bạn hãy chịu khó với thơ văn, thơ văn sẽ trả ơn”.

ThS. Lê Thành Vinh

 

[tieulong92]

VÀI KINH NGHIỆM ĐỂ VIẾT VĂN HAY

Nhà báo Tađêô Nguyễn Thanh Xuân

Nói đến chuyện hay dở trong văn chương, nhiều người vẫn nghĩ rằng đó là chuyện nói không cùng, chẳng có một tiêu chuẩn nào cả. Có bài thơ anh thích mà tôi không thích. Một quyển sách có thể bị xem nhẹ ở đây vào lúc này, nhưng lại được đề cao ở nơi khác, tại một thời điểm khác. Thực ra đó chỉ là vấn đề thuộc phạm vi tiếp nhận. Một bài văn muốn được cho là hay phải có một số tiêu chuẩn nhất định. Bởi thế mà cần đến những tài năng văn chương và sự rèn luyện. Tất nhiên muốn viết văn hay và muốn trở thành nhà văn thực sự, mỗi người có cách phấn đấu riêng, với những điều kiện riêng không ai giống ai. Thế nhưng nếu đưa ra một vài kinh nghiệm đúc kết được từ những nhà văn đi trước, để rồi vận dụng nó làm những “bí quyết” của riêng mình, cũng không phải là vô ích. Vậy để viết văn hay, cần trang bị cho mình những gì? Theo tôi, có mấy điều cần thiết sau:

1. Làm giàu vốn ngôn ngữ:

Làm nghề gì cũng vậy, nếu không có một vốn liếng tối thiểu thì làm sao có thể khuếch trương được sự nghiệp? Ngôn ngữ chính là cái vốn căn bản cho những ai muốn đi vào văn học. Ngôn ngữ là phương tiện, là dụng cụ và là nguyên vật liệu cho nhà văn hình thành nên tác phẩm. Do đó, để viết văn hay trước hết phải làm sao có sẵn trong ta một vốn từ ngữ thật dồi dào.

Có một kho tàng từ ngữ ở ngay bên cạnh chúng ta, đó là: ca dao, tục ngữ, câu đối, truyện thơ… Đây là một kho tàng rất phong phú có thể giúp chúng ta diễn đạt tâm tình và tư tưởng bằng những cách so sánh, những lối nói gợi cảm mà sâu sắc. Hình như đa số các bạn học sinh ngày nay còn biết ít tục ngữ và ca dao lắm. Như thế thì bạn đã đi vào thế giới văn chương với một cái túi hành lý còn quá nhẹ! Bạn sẽ rất khó khăn trong việc tìm lời lẽ, hình ảnh để diễn đạt ý nghĩ của mình. Đừng nên cho rằng ngôn ngữ dân gian chỉ cho ta những câu văn theo vần, theo điệu cho dễ nhớ mà thôi đâu. Nhà văn Tô Hoài kể chuyện có lần ông muốn mô tả sự mệt nhọc của con người khi làm việc dưới trời nóng bức. Đã có nhiều cách diễn đạt về chuyện “đổ mồ hôi” này, nào là: mồ hôi nhễ nhại, mồ hôi ướt đầm, mồ hôi như tắm… Thế rồi một hôm, nhà văn nghe một bà nông dân thốt lên: “Nóng gì mà nóng khiếp! Mồ hôi mẹ mồ hôi con ở đâu mà tuôn ra lắm thế này!”. Ông mừng như bắt được vàng vì vừa tìm ra một hình ảnh mới thật hay và đầy ý nghĩa. Nhiều khi trong cuộc sống thường nhật, nếu để ý lắng nghe, chúng ta cũng có thể bắt gặp những chữ dùng sắc sảo. Nhà thơ Huy Cận kể rằng ông đã gặp may trong bài thơ Gánh xiếc. Bản thảo của ông vốn là: Gái lệ kiều đi với ngựa voi/ Về nhà đứa bé vẫn đùa chơi/ Nhưng lòng trẻ đã theo đoàn xiếc/ Xếp với màn to của rạp dời. Ông viết rạp dời để miêu tả rạp xiếc cuốn màn dời đi chỗ khác, chỉ cảnh trôi nổi của gánh xiếc rong. Nhưng đến khi sắp chữ, thợ nhà in đã sắp thành: Xếp với màn to của rạp đời. Ông giật mình: Hay quá! Chỉ thay một chữ mà cảm xúc lớn hẳn lên. Ông thầm cảm ơn người công nhân sắp chữ đã cho ông một chữ bằng vàng!



Một kinh nghiệm cụ thể cho những người mới tập viết văn là nên cố gắng tích luỹ một cái vốn tương đối khá về những tính từ, những hình dung từ. Loại từ này khá tiêu biểu cho khả năng diễn đạt những ý tứ của bài văn. Nhiều người rất thích những câu thơ của Xuân Diệu khi muốn thể hiện lòng yêu đời của mình bằng những cảm giác: Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều/ Và non nước, và mây, và cỏ rạng/ Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng/ Cho no nê thanh sắc của trời tươi… Những hình dung từ: chếnh choáng, đã đầy, no nê… là những từ chứng tỏ cái vốn từ ngữ của Xuân Diệu rất dồi dào, mà toàn dồi dào về mặt cảm xúc. Trong nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ, khá nhiều trường hợp nhà văn đã cho ta thấy cái công phu chọn chữ, đặt câu. Cái vốn từ ngữ giàu có của các nhà văn, nhà thơ đã được thể hiện rõ nét ở khía cạnh này.

2. Chăm đọc sách:

Chăm đọc sách là một trong những biện pháp hiệu nghiệm để giúp cho mình được giỏi văn. Có những người rất lười đọc sách, và kết quả cụ thể đến với họ là kiến thức bị hạn chế, rất dễ lúng túng khi diễn đạt câu văn. Cần phải đọc nhiều, đọc thật nhiều, đọc những gì liên quan với sở trường của mình, và đọc rộng ra các phạm vi khác nữa. Bởi nếu kiến thức bị hẫng hụt, khi gặp trường hợp liên quan thì không biết lấy gì mà viết, hoặc viết sai. Tất nhiên không phải tất cả những gì chúng ta đọc được đều có thể dễ nhớ, dễ lưu lại trong trí não cách lâu dài. Thế nhưng nếu biết cách đọc một cách hợp lý, tất cả các tri thức ấy sẽ không mất đi đâu cả, khi gặp cơ hội nó sẽ hiện ra trong dòng suy tư của chúng ta. Vì thế, nói phải đọc nhiều không có nghĩa là cứ gặp gì đọc nấy, đọc không có ý thức, không có kế hoạch. Người xưa đã vạch ra mấy căn bệnh của việc đọc sách mà ta nên tránh:

+ Đọc loạn sách: Người đọc loạn sách là người không biết chọn lọc tác phẩm và tác giả, không định được mục đích đọc sách để làm gì. Họ đọc cả những loại sách độc hại, những loại tiểu thuyết ba xu, những bài thơ con cóc, những bài báo lá cải… Đọc sách là để kiếm thêm những người thầy, người bạn, lẽ nào ta lại bằng lòng nhận những kẻ xấu làm thầy, làm bạn của mình?

+ Đọc lồng sách: Là đọc một cách lụp chụp, nhảy cóc, không cần chú ý đến chủ đề tư tưởng, hoặc những đoạn văn hay, những phân tích, miêu tả đáng chú ý. Những người này đọc lung tung hoặc chỉ lướt qua. Đọc như vậy thì cũng chẳng có ích gì cho việc học văn cả.

+ Đọc vứt sách: Đây là kiểu đọc qua rồi thôi, chẳng rút ra được một bài học nào, chẳng thu thập được chút kiến thức gì, không gợi ra được một điều suy tư hay cảm xúc nào cả. Đối với những người này, đọc sách chỉ là một trò tiêu khiển cho qua thời giờ, hoặc chỉ để làm dáng, khoe khoang với thiên hạ.

Hiểu như vậy, công việc đọc sách là cả một cuộc hành trình đi tìm mình và đi tìm tri kỷ. Đọc sách, gặp một tư tưởng, một nhân vật trong sách hợp ý mình, ta có thể tự tin ở mình hơn. Có nhiều ý, nhiều quan niệm ta cũng đã từng nghĩ đến, nay ta thấy nó đã được trình bày rất khúc chiết trong sách. Như thế, rõ ràng sách đã trở thành người bạn tri âm của ta và giúp ta rất nhiều trong cách hành văn và diễn đạt ý tưởng khi viết.

3. Nghệ thuật bắt chước người khác

Ta không thể chấp nhận được những người đọc văn kẻ khác, rồi ăn cắp lời, ăn cắp ý, lấy đó làm văn của mình. Tuy nhiên như thế không có nghĩa là không tán thành sự bắt chước. Sự bắt chước là cần, chỉ có điều là phải biết cách bắt chước. Bắt chước đúng cách thực ra là một sự học hỏi. Sỡ dĩ nói bắt chước là cần, vì tất cả mọi thành tựu trên đời này xét cho cùng chỉ là một sự tiếp nối. Cái mới của ngày hôm nay là một bước tiến của ngày hôm qua. Những người đi trước đã có những sáng kiến, những thành tựu nhất định, ta phải tìm lại những kinh nghiệm, thu thập những phát hiện, những cái hay của họ, nhất là những cái mà ta chưa có. Có trường hợp chỉ bắt chước vài ba nét đặc sắc của người khác mà ta thấy tâm đắc, dân gian hay gọi cách đó là học lóm. Học lóm cũng rất cần thiết, nhưng tất nhiên phải biết học một cách thông minh, hay nói cách khác, học phải có sáng tạo. Những trò chơi dân gian của trẻ em thường mô phỏng theo những sinh hoạt của người lớn như: đi cày, giã gạo, đi chợ… hoặc tổ chức lễ bái, tế tự… Nhưng các em đã bắt chước rất sáng tạo. Người lớn đi cày phải có trâu, còn với trẻ em thì: “Tuổi thơ bắt dế đi cày/ Nhà không trâu, dế một bầy thay trâu”. Các em có mô phỏng một cách vụng về ngớ ngẩn đâu! Bắt chước nhưng đã chuyển sự việc cho phù hợp với tâm lý, sinh lý của lứa tuổi mình. Bởi thế, người ta nói bắt chước là cả một nghệ thuật. Phải có một điều kiện nào đó mới có thể bắt chước, nếu không sẽ trở thành ngô nghê, khó chịu, buồn cười. Khi ta có một trình độ nhất định, thì mới có khả năng nắm bắt được cái hay của người khác, để lấy cái hay ấy đặt vào đúng chỗ của mình, và làm cho văn mình hay hơn. Người tập viết văn nên nắm chắc kinh nghiệm này. Bản thân mình phải khá văn, rồi phải biết chọn lọc cái tinh tuý của người khác để biến thành cái riêng của mình thì mới là biết học hỏi, biết cách bắt chước.

4. Ba yêu cầu khi viết văn

- Quan sát tinh tế: Muốn viết văn hay việc đầu tiên là phải tập quan sát. Phải biết nhìn nhận những sự việc diễn ra quanh mình để mô tả thật đúng và thật sinh động. Gọi là văn, chính là ở chỗ nhìn nhận được các đối tượng miêu tả: Nhìn được từ những đường nét, màu sắc cho đến những cử chỉ, động tác và cả sự diễn biến, phát triển của những động tác ấy. Thiếu quan sát, nhà văn dù có ý thức mô tả hiện thực bằng tấm lòng nhân ái của mình, cũng sẽ xây dựng nên những đoạn văn không có sức thuyết phục bởi những tình tiết không hợp lý. Ý định tốt vì thế mà trở thành giả dối, đó là điều rất kỵ đối với người viết văn.

Nói quan sát, không phải chỉ có quan sát cảnh vật, hiện tượng mà thôi, còn cả việc tìm hiểu tâm lý nữa. Nhà văn phải hiểu được tâm lý của từng hạng người, nhìn nhận tâm trạng của họ cho đúng. Chỉ chú ý đến màu sắc, hình ảnh, vóc dáng của sự vật chưa đủ, phải biết đi sâu vào cuộc đời thâm trầm, bí ẩn của từng con người, ở từng trường hợp nhất định. Có như vậy bài văn mới tỏ ra tinh tế và thấu đáo. Về mặt này, có thể nói nhà văn Thạch Lam rất có sở trường. Tập truyện ngắn Sợi tóc của ông cho thấy ông có tài tả được cả sự rung động của giác quan, ngay trong một cảnh sinh hoạt cụ thể: “Chợ mỗi lúc một ồn ào. Người đến họp đã đông. Cái đông đúc và ồn ào ấy khiến cho Tâm như lịm đi. Tiếng cười nói, tiếng cười đùa, chửi rủa tràn đầy cả mấy gian hàng. Sự hoạt động rực rỡ và nhiều màu. Các hàng quà bánh, các thức hàng rẻ tiền và vụn vặt ở thôn quê, những hoa quả chua chát hái xanh trong vườn nhà – và bên kia đường, mùi thơm nồi cháo nóng của chị Tư bay ra ngào ngạt…”. Ta nhận thấy tác giả cũng tả những tiếng động ồn ào, những hàng hoá nhiều màu sắc như bất kỳ một đoạn văn tả cảnh nào khác, nhưng ta cần chú ý là tác giả đã khá thiên về cảm giác trong cách miêu tả. Tác giả không chỉ thiên về cảnh, mà đã gợi những cảm giác do cảnh đưa đến, làm cho sự tiếp nhận của người đọc có một ý vị riêng. Đó là một dạng quan sát đi sâu vào tâm lý thông qua những cảm giác rất chinh xác.

Nhà văn biết quan sát sẽ phát hiện ra được một số nét đặc sắc trong quá trình mô tả. Họ không trình bày cụ thể, tỉ mỉ nhưng họ biết nhìn vào một khung cảnh bao quát, rồi chọn trong khung cảnh ấy những nét tiêu biểu nhất, tô đậm những nét ấy một cách đúng đắn và sinh động. Chẳng hạn Đoàn Văn Cừ chú ý đến “những tia nắng nhảy hoài trên ruộng lúa”, hoặc Bàng Bà Lân quan sát cổng làng vào một buổi sớm: “Cổng làng rộng mở, ồn ào/ Nông phu lững thững đi vào nắng mai”… Công phu quan sát cộng với việc biết đặt những chi tiết quan sát vào một mối liên hệ hoà hợp, đó chính là nghệ thuật tinh vi của người viết.

- Tưởng tượng dồi dào: Khi kể chuyện mà những sự việc, những con người trong câu chuyện không xảy ra trước mắt mình, có thể là câu chuyện trong quá khứ, có thể là câu chuyện ở một nơi khác, thì phải hình dung cho sự việc sống lại. Không có óc tưởng tượng sẽ rất khó làm được việc ấy. Có nhiều cách để phát huy khả năng tưởng tượng trong một bài văn hay một cuốn sách, nhưng điều cần thiết trước nhất là phải biết hình dung ra đầu đuôi câu chuyện. Sự việc đã diễn ra như thế nào, mở đầu, phát triển rồi kết thúc ra sao… cần được dựng lại một cách sống động và hợp lý. Nhiều người trình bày câu chuyện thật rối rắm lộn xộn, đặc biệt các nhân vật chính, sự kiện chính không hiện ra cách cụ thể rõ ràng. Ấy là bởi khi tường thuật tác giả đã không xác định cho rành mạch chủ đề của câu chuyện. Trong một cốt truyện, thế nào cũng phải có nhân vật chính, có những tình tiết cần thiết để làm nổi bật được nhân vật ấy, qua đó mà nêu bật được ý mình muốn nói. Nếu khi kể chuyện mà sa đà vào người phụ, việc phụ thì cả câu chuyện sẽ bị rời rạc, lỏng lẻo. Cái tài tưởng tượng như thế đáng lẽ phục vụ cho câu chuyện, lại hoá ra làm cho câu chuyện bị hỏng.

Trong nghệ thuật viết văn, vấn đề quan trọng nhất của khả năng tưởng tượng là sự tạo ra cốt truyện. Phải biết đặt ra “chuyện”. Những tác phẩm lớn của nhân loại đều là những tác phẩm có “chuyện”. Đó là những kho chuyện dồi dào, liên tiếp sự việc nọ dẫn dắt đến sự việc kia, rất hợp lý, rất khêu gợi sự tò mò mà không bao giờ nhàm chán. Xecvăngtet có cả một tập Đông Kisôt bất hủ, kể hàng trăm sự việc của anh chàng hiệp sĩ dở người với những hành động kỳ lạ. Bộ sách Thuỷ hử của Thi Nại Am sở dĩ sống được với thời gian vì tác giả kể được về 108 vị anh hùng hảo hán. Hơn trăm người đi vào Lương Sơn Bạc bằng trăm con đường khác nhau, không ai giống ai. Mỗi người là một mảnh đời của cả cuộc đời rộng lớn, bên cạnh họ là những mẩu đời khác của bao nhiêu là tầng lớp. Có như vậy mới thành cuộc sống và mới hấp dẫn được người đọc. Khả năng tưởng tượng giúp nhà văn bịa ra được (tất nhiên là bịa như thực) những câu chuyện để người đọc thấy nhiều sự biến hoá qua những hành động của nhân vật. Khả năng tưởng tượng của nhà văn còn có thể tạo nên những thế giới vô hình, những nhân vật huyền thoại với những pháp thuật linh nghiệm, mà vẫn rất sống động, rất gần gũi với con người. Một tập sách Tây Du Ký có bao nhiêu là chuyện hoang đường, thầy trò Đường Tăng gặp hết nạn nọ đến nạn kia, rồi đầy dẫy những phép thần thông biến hoá… nếu mà nghèo trí tưởng tượng thì không thể nghĩ ra được. Như thế chẳng phải cái tài tưởng tượng đã giúp nhà văn cho ta những trang viết tuyệt vời hay sao?



Tuy nhiên có vấn đề cần phải lưu ý: Không nên để cho cái đà tưởng tượng đi quá mức. Tưởng tượng phải đi với khái quát của hiện thực cuộc sống, phải có ý tương chỉ đạo, nếu không thì chỉ gieo rắc những huyễn hoặc mơ hồ rất có hại. Tưởng tượng cũng phải hợp tình hợp lý, gây được khoái cảm thẩm mỹ nơi người đọc, chứ không phải là những bịa đặt vô căn cứ.

- Công phu gọt giũa: Khâu cuối cùng của người làm văn là khâu sửa chữa. Để hoàn thành tốt bài văn hay một quyển sách, ta phải gia công sửa chữa, sửa chữa ngay từ lúc lập đề cương, ngay khi viết từng đoạn. Viết ra rồi, phải xem lại, phải tự phê phán mình một cách nghiêm khắc, và nếu thấy chưa vừa ý thì… viết lại. Phải sửa chữa, gọt giũa cả ý tứ, cả câu văn và phải can đảm gạch bỏ, xoá đi những chỗ không vừa ý. Một nhà văn đã nói: “Ai biết cách và đủ sức xoá đi cái dở của mình, người đó sẽ thành công lớn”. Cũng giống như tạc một gương mặt trên đá, có nghĩa là gạt bỏ khỏi phiến đá ấy những gì không phải là khuôn mặt.

Về cách thức sửa chữa, cũng có nhiều biện pháp. Có người tự mình sửa lấy theo khả năng của bản thân. Thường thì một khi đã viết ra thì mình đã tự thoả mãn với mình rồi, nên liền khi ấy đọc lại không dễ gì phát hiện ra được sai sót. Phải để một thời gian nhất định, có thể là sau vài ba ngày hoặc vài ba tuần, đọc kỹ lại sẽ thấy có chỗ nên sửa. Cũng có người sửa chữa bằng cách đưa cho người khác đọc. Nếu đem bản thảo trao đổi trước với những người đi trước hoặc với bạn bè, thì cũng có khả năng nhận được những lời khuyên bảo cần thiết. Cũng cần nói thêm rằng, sửa chữa chỉnh đốn là cần, nhưng nếu trau chuốt quá thì nhiều khi lại mất đi tính chân thực.

Nhà văn Tô Hoài tâm sự: “Sửa chữa với tôi là một cái thú. Tôi viết nhiều lần một truyện, hoặc tự chép lại, thông thường là 3-4 lần… Khi sửa, tôi lục lọi, rà soát lại từng chữ từng câu. Tôi hay đọc nhỏ thành tiếng, làm cho tai nghe được câu văn hoạt động, biết được nó sống sượng hay ý nhị, nó sắc sảo hay quen tai… Câu ấy thừa chỗ nào? Đã trong sáng và rõ ràng chưa?...”. Còn nhà văn Nguyễn Công Hoan cho ta một kinh nghiệm rất thiết thực: “Khi đọc lại bản thảo, ít nhất tôi cũng phải khách quan như người khác đọc mình, như vậy mới nhìn rõ ở truyện ấy tình tiết có hợp lý không, đâu là thừa đâu là thiếu, cách trình bày có làm bật được ý truyện hay không… Người viết truyện là người biết trước câu chuyện, rất dễ không nhận thấy những cái gì là đột ngột, không hợp lý, không hợp lẽ tự nhiên. Cho nên cần phải đọc lại cách thong thả, đọc với sự xét nét của một độc giả khó tính…”. Có lẽ ta nên lấy ý kiến của hai nhà văn làm lời nhắc nhở cho khâu sửa chữa, hoàn thành tác phẩm của mình.

* * *

Trên đây là một vài kinh nghiệm trong quá trình viết văn và được đúc kết từ một số nhà văn đã thành danh, dĩ nhiên không phải là “sách giáo khoa dạy viết văn”. Bởi rất khó có thể bày vẽ hay đào tạo một người nào đó trở thành nhà văn. Ai đó sẽ bảo văn chương là câu chuyện thuộc về năng khiếu của mỗi người. Đúng vậy, nhưng năng khiếu cũng chỉ là “nén bạc” mà Thiên Chúa đã trao ban cho ta, nếu ta không biết tìm cách để “sinh lợi” bằng sự rèn luyện, trau dồi của bản thân, thì rồi năng khiếu ấy cũng trở nên vô dụng mà thôi! Hy vọng những “bài học” trên đây sẽ không trở nên vô ích cho những người mong muốn viết được những bài văn hay.

 

[tieulong92]

NÂNG CAO NĂNG LỰC VIẾT VĂN

(1) HÃY ĐÀO TẠO THÊM MỘT CHÍNH MÌNH

Trường hợp truyền đạt cho ai một sự việc gì đừng bao giờ tự thỏa mãn với chính mình. Để được như vậy ta nên tạo ra thêm một con người nữa của chính mình.

Ví dụ thử viết ra một kế hoạch hay một ý tưởng do mình tự nghĩ ra. Lúc đó, nếu thấy “Sao viết hoài không được vậy kìa” cũng chưa thể nói là đã có “thêm một chính mình” được. Vì người viết, người xem lại đều là mình cả.

- Nếu có thêm một chính mình nữa thì người ấy sẽ nghĩ thế nào ?

Có thể người ấy sẽ nhận ra rằng

- Nói về chuyện này thì nó đã phổ biến cách nay ba năm rồi mà.

Hoặc phải ngẫm nghĩ lại

- Vậy còn cái này có thật sự hấp dẫn không nhỉ ?

Và nếu thấy rõ được

- Lý thuyết không nhất quán với thực hành.

- Văn chương khó hiểu quá.

- Có nhiều lỗi chính tả quá.

Đó chính là một con người nữa của mình cứ soi mói lấy mình.

- Ôi ! cái này mà hấp dẫn thật ư ?

- Cái này chẳng có gì mới mẻ cả.

- Bản kế hoạch sao mà khó hiểu thế. Cái này nội dung có hay đi nữa sếp cũng không muốn đọc.

- …

Ôi ! thế thì có chỗ vẫn cần phải sửa lại mà.

Như vậy, nhờ có thêm một người nữa trong ta nên ta có thể tự nghiêm khắc chính mình (tôi gọi đó là động não).

Tự mình nghiêm khắc với mình hiệu quả không chỉ cho việc viết mà cho cả khi nói chuyện.

Ví dụ khi phát biểu ở hội nghị mình nghĩ “Chắc lại bị phản ứng nữa đây”

Chỉ cần để ý điều đó có thể nói là đã có một con người nữa trong ta rồi, thế nhưng vẫn chưa đủ. Để đạt đến mức đủ ta cần tiến thêm một bước nữa.

- Mức độ này mà nói thì có phải là chưa truyền đạt được mấy ? Tệ quá ! Tệ quá ! Phải giải thích từ một khía cạnh khác thôi.

Nếu nghĩ được đến như vậy, và biến nó thành hiện thực thì có thể nói là một cái tôi nữa trong mình đã thực sự khuấy động lên rồi.

- Ôi ! khó quá ! Người vụng về như mình mà có thể làm được ư ? Không thể nào làm được với một người tẻ nhạt như mình.

Sẽ có người nghĩ như thế, nhưng thực ra điều này đơn giản đến bất ngờ. Vì một khi đã trở thành thói quen rồi, nó không khó như mình nghĩ.

Khi viết hay khi nói, một chút thôi cũng được hãy lưu ý đến “một con người nữa trong mình” để rồi con người đó sẽ hạch sách lấy mình.
Có như thế khả năng truyền đạt của bạn sẽ chắc chắn tiến bộ.

(2) IN RA ĐỌC LẠI

Khi gửi thư chắc các bạn đều đọc lại sau khi viết rồi mới gửi đi phải không ?

Trường hợp gửi bạn thân thì nghĩ sao viết vậy, rồi để nguyên như thế gửi đi cũng chẳng sao.

Thế nhưng khi gửi thư cho đối tác làm ăn hay khách hàng mà như vậy rất nguy hiểm.

Nếu là bản kế hoạch và bản báo cáo trình cấp trên trong nội bộ công ty, ít nhất cũng nên xem lại một lần trước khi trình ra.

Tôi nghĩ sẽ có nhiều người thấy được hiệu quả của việc xem lại này, nó giúp ta nhận ra những thiếu sót mà khi viết ta không để ý.

- Sẽ nhận ra sai lỗi chính tả, sót chữ.

- Nhận ra được trình bày chưa tốt, ấu trỉ, những điểm vấn đề chưa giải quyết được.

- Nhận ra được lý luận trình bày chưa đủ sức thuyết phục.

Vân vân …sẽ nhận ra được rất nhiều điều.

Ngày nay công việc “viết” được thay bằng công việc “đánh”. Trong công việc hàng ngày thì gửi thư cũng phải dùng máy vi tính, nên việc xem lại bài văn đã viết trong đa phần các trường hợp là trên màn hình vi tính. Nhưng chỉ với tác nghiệp xem lại này thôi vẫn chưa đủ. Xem lại trên màn hình vi tính những văn bản đã viết vẫn chưa đủ vì chưa đào tạo thêm một cái tôi nữa trong mình.

Dù đọc lại hai ba lần trên màn hình rồi vẫn phải in ra giấy đọc nữa, nhiều khi vẫn còn sai những lỗi rất đơn giản. Vì đọc lại trên màn hình thì vẫn là mình – người đã viết, còn khi in ra giấy đọc lại thì lúc đó là vai trò người đọc, tức là vai trò người thứ ba.

Các bạn hãy thử in ra đọc lại những lá thư mà bạn gửi từ trước giờ xem, tôi nghĩ là bạn sẽ nhận ra được nhiều điều lắm đấy.

- Mình viết sai chính tả đến thế nầy ư !

Hoặc là

- Cái này nói gì vậy ? Bộ mình viết nó thật sao !?

Đến giờ mới nhận ra, và có khi tự nhiên mình thấy xấu hổ cũng không chừng.

Xem lại bài hãy cố gắng in ra để xem. Đặc biệt những bản báo cáo hay các đề án quan trọng muốn cho chỉnh chu tôi khuyên bạn nên làm như thế.

(3) HÃY CHO NGỦ YÊN MỘT THỜI GIAN RỒI XEM LẠI

Xem lại bài đã viết thì nên in ra để xem, và nếu được sau khi viết xong nên cho nó “ngủ yên” một thời gian càng tốt.

Thời gian “ngủ yên” này nếu là những tác phẩm dài thì khoảng một tuần.

Có dịp giở ra xem lại những gì mình đã viết. Lúc đó sẽ thấy những cái thiếu sót mà mình không nhận ra ngay sau khi viết xong.

Không phải khi sách được xuất bản thì nó là quyển sách giống y nguyên như bản thảo mà tác giả đã viết ban đầu. Bản thảo viết xong đem in thử. Bản in thử này không ảnh hưởng đến hình thức của quyển sách nhưng bố cục văn chương nó gần giống với quyển sách sau cùng.

Tác giả từ khi trao bản thảo cho ban biên tập của nhà xuất bản cho đến khi bản in thử hoàn thành, thông thường mất từ vài ngày cho đến khoảng hai tuần. Trong thời gian đó tác giả làm công việc khác, quên đi chuyện bản thảo.

Sau vài ngày khi nhận được bản in thử từ nhà biên tập, lúc đó thường họ sẽ nhận ra sai sót về lỗi chính tả, bất hợp lý trong triển khai lý luận và những cái bất cập khác mà khi viết bản thảo đó họ chưa nhận ra. Đấy cũng là một hiệu quả của việc cho nó “ngủ yên”.

Dù nói thế nhưng trong công việc bận rộn hàng ngày, rất nhiều nhà kinh doanh không thể thong thả như thế được. Thế nhưng nếu khéo sắp xếp công việc, chắc chắn có thể thực hiện được trong chừng mực nào đó.

Ví dụ trường hợp đề án phải trình vào ngày 20 tháng 6 mà ta vội vội vàng vàng hoàn thành bản đề án đó vào ngày 19 tháng 6 thì chắc chắn là không còn thời gian để xem lại.

Trường hợp này thường phải cho hoàn thành bản đề án khoảng 12 – 13 tây, để khoảng 18 – 19 tây ta xem lại.

Đó là kiểu làm lý tưởng nhất, nhưng đến thế mà vẫn không thể nào làm được thì ít ra bạn nên cho nó “ngủ yên” một đêm, bạn thấy sao ?

Nếu thời hạn là 20 thì cho đến ngày 19 trở về công ty là cơ bản đã hoàn thành. Sáng hôm sau, vào công ty xem xét lại, đính chính những lỗi sai, rồi trình lên để gửi cho đối tác giao dịch.

Làm như vậy chắc chắn có thể ngăn ngừa trước những lỗi đáng kể, đính chính những điểm bất cẩn.

Với những việc hệ trọng, tối thiểu bạn không nên tiếc thời gian và công sức để làm như thế.

(4) ĐỌC LỚN

Để tự mình khách quan xem những đoạn văn mình đã viết, đọc to đoạn văn cũng rất hiệu quả.

Trường hợp của tôi, để ra sách có khi tôi đọc lớn toàn bộ bản thảo mà tôi đã viết.

Nếu là sách lẻ một cuốn thôi, ước tính khoảng 300 trang mỗi trang khoảng 400 chữ. Xem mình như một phát thanh viên làm công việc nói chuyện trên đài truyền hình, đây quả là một việc vô cùng vất vả, thành thật mà nói là mệt vô cùng.

Tại sao lại phải làm đến mức như vậy ? Vì nó rất là hiệu quả !

Khi đọc lên trước tiên mình chú ý đến âm điệu.

Đọc lên thành tiếng có thể nhận ra những chỗ nghe không xuôi tai mà khi viết hoặc khi đọc thầm ta không để ý.

Nghe không êm tai thì người đọc cũng sẽ thấy khó hiểu. Thậm chí mạch văn có xuôi đi nữa có khi cũng không vào nổi trong đầu.

Đặc biệt đối với những bài văn dài dòng quanh co. Văn chương dài lê thê mà hoàn toàn không hiểu ý muốn nói cái gì, trong một câu văn không phải phủ định hai lần mà có khi phủ định đến những ba lần.

“Không hẳn là không có ý định đó” nhưng lại làm cho rắc rối lên thành “không muốn nói là không hẳn là không có ý định đó”, kết cuộc là “có ý định đó” hay “không” mà lòng vòng cho khó hiểu.

Những nhà kinh doanh bình thường dù có đọc lại bài văn mình đã viết có lẽ cũng không đến mức độ như trường hợp phải đọc 300 trang bản thảo như tôi. Nhiều trường hợp chắc chỉ cở một trang giấy A4, nếu với mức độ này mà đọc to lên tôi nghĩ cũng không khổ cực gì.

Tôi không nói là mỗi lần, nhưng trong phạm vi có thể hãy thử đọc lớn bài văn mình đã viết. Nhưng khi ở nơi làm việc cũng hãy lưu ý đến người xung quanh một chút.


(5) NHỜ CẤP TRÊN VÀ ĐÀN ANH ĐỌC GIÚP

Trong chương này tôi đã khuyên là hãy có thêm một cái tôi nữa trong bản thân mình để mình với tư cách là người thứ ba xem lại bài viết của mình một cách khách quan.

Một điều cũng quan trọng nữa là nhờ ai khác đọc bài mình đã viết. Độc giả của quyển sách này có lẽ đa phần là các nhà doanh nghiệp, nên người đọc hộ thường là cấp trên, đàn anh hay đồng nghiệp.

- Bằng con mắt của một người nữa trong mình đọc cho mình cũng cần đó, nhưng dù nói thế nào đi nữa cũng có cái không thể thoát ra khỏi cái vỏ của mình. Cái vỏ đó chính là cái tật, hoặc cái hạn chế của mình. Vì thế như ngôn từ người ta hay nói là không thể thiếu “sự xét nét của người khác”

Bản thảo của các nhà văn, nhà bình luận không phải để nguyên từ đầu đến cuối như vậy mà in ra sách. Mà xen vào đó có nhà biên tập, họ chất vấn tác giả đủ thứ rồi góp ý này nọ. tùy trường hợp tùy biên tập có khi còn bị yêu cầu phải viết lại như :

- Chỗ này tôi thấy khó hiểu.

- Bài văn này chưa được mạch lạc.

Như vậy mới thấy ngay cả nhà văn chuyên nghiệp đôi khi cũng mắc phải nên các nhà kinh doanh không phải là người chuyên môn viết lách nếu không được ai tư vấn thì rõ ràng không thể viết được những bài văn mạch lạc, dễ hiểu được.

Trước tiên cần khiêm tốn với năng lực của mình, và có ý muốn học tập ở người khác, đây là yêu cầu cần thiết hơn bất cứ cái gì.

(6) NÓI CHUYỆN VỚI NGƯỜI KHÁC ĐỂ CHỈNH LÝ NỘI DUNG VIẾT

Không chỉ nhờ người ta đọc bài mình viết, mà cũng còn có cách là trước khi viết mình nói chuyện với đàn anh với đồng nghiệp để chỉnh sửa nội dung mà mình sắp viết.

Khi còn công tác ở bộ phận xã hội của NHK, có một ký giả đàn anh nọ đi lấy tư liệu về rồi thì

- Chỗ mà hôm nay chỗ tôi đi lấy tư liệu có chuyện như thế này…

Hoặc là

- Vấn đề đó cũng có thể giải quyết được, nhưng sự thực hình như không phải vậy nhỉ.

Anh ta hay bắt chuyện với nhóm ký giả xung quanh.

Lúc đó tôi nghĩ “Không nên tám hoài như thế lo mà viết bài nhanh lên”.

Thế nhưng thực sự người ấy vừa nói vừa quan sát phản ứng của mọi người xung quanh và tranh thủ chỉnh lý trong đầu những thông tin mà mình đã thu thập được trong ngày hôm đó, và suy nghĩ xem nên đúc kết bản tin của mình như thế nào.

Ví dụ tôi nói

- Ồ chuyện này hấp dẫn à nha !

Thì trong lòng anh ta tự xác nhận lại.

- Vậy sao ? cậu thấy chuyện này hấp dẫn thật à ?

Trường hợp người kinh doanh viết báo cáo cũng có thể vận dụng phương pháp này.

Trường hợp đi trò chuyện, quan sát để viết báo cáo cũng có thể gợi chuyện với đồng nghiệp hoặc các nhân viên làm việc bán thời gian “Có chuyện này …”

Lúc đó quan sát phản ứng xem họ quan tâm điểm nào, hoặc chán ngấy điểm nào.

Mình thì nghĩ là hấp dẫn nhưng có khi xung quanh chẳng ai thèm quan tâm, ngược lại sự việc mình nghĩ không hấp dẫn mấy lại cũng chẳng quan trọng gì thế mà biết đâu người ta lại hứng thú.

Trong lúc trao đổi như thế, mình sắp xếp lại trong đầu và sẽ thấy nên viết như thế nào.

Tất nhiên nếu bạn hỏi thẳng là “Vấn đề này … thấy sao ? hấp dẫn không ?” thì cũng được, thế nhưng tôi nghĩ nên biết nội dung mình cần viết bằng cách nhìn phản ứng không có chủ tâm trước của họ trong khi trao đổi .

Thế nhưng khi bắt chuyện bạn phải lưu ý đừng để làm phiền mọi người xung quanh, đó là tính cách đương nhiên của một nhân viên công ty.

(7) VIẾT BLOG

Với ý nghĩa nhận được sự khích lệ từ người khác, thì blog cũng có thể trở thành một nguồn khích lệ.
Vì tiền đề của blog là viết để người ta đọc, nên trên cơ sở đó nó có ý nghĩa mang tính quyết định khác hẳn với nhật ký, và sổ ghi chép.

Nhật ký thường không phải viết để người khác đọc. Không muốn người khác đọc, không muốn bày tỏ với người khác hoặc chỉ muốn thố lộ nổi niềm riêng của mình để chỉ một mình biết là đủ rồi.

Sổ ghi chép là văn bản ghi nhớ cho khỏi quên, nên văn bản này cũng không phải viết cho người khác đọc ta viết ẩu cũng không sao, giống như nhật ký một mình ta hiểu là được rồi.

Nếu muốn nâng cao trình độ viết văn ta có thể viết nhật ký, viết sổ ghi chép cũng được còn hơn là chẳng viết gì. Song lỡ có ai để mắt tới, thì cũng không đến mức như trên blog là nơi phải chịu sự phê phán của mọi người.

Hơn nữa trên blog, có khi ai đó sẽ đưa ý kiến hay chất vấn đối với ý kiến và quan điểm mà bạn viết ra, và tùy trường hợp có khi bạn bị phản ứng “Nói cái gì chẳng hiểu !”.

Tôi từng đọc blog của nhiều người, trong số nhiều blog mà tôi không thể đọc được thì thỉnh thoảng cũng có những blog mà làm cho tôi cảm nhận được ý kiến rất sắc sảo.

Ngay cả trong blog của chỉ một người, mà nếu xem nhiều lần sẽ thấy được những lý lẽ ngày càng tinh tế, văn chương ngày càng trau chuốt thêm lên, tôi cảm nhận phải chăng nhờ được nhiều người xem mà khả năng truyền đạt bằng văn chương của họ dần cải thiện.

(8) TÓM TẮT CÁC BÀI BÁO

Để tăng khả năng viết văn hãy tập tóm tắt các bài ký sự của báo cũng có lợi.

Các bài ký sự mà tôi khuyên đó là, nếu là báo Kinh tế Nhật Bản là mục “Xuân Thu”, nếu báo Asahi là mục “Thiên Thanh Nhân Ngữ”, nếu báo Yomiuri là mục “Sổ tay biên tập”, nếu báo Mainichi là mục “Dư luận”.

Ví dụ mục Thiên Thanh Nhân Ngữ khoảng 630 chữ. Nếu tóm tắt lại còn chừng phân nửa 300 chữ là được rồi.

Nếu lấy mục đích là tóm tắt thì khác với việc ta chỉ đơn giản là đọc qua thôi, ta cần hiểu sâu vấn đề hơn. Ta phải vừa đọc vừa suy nghĩ điều chủ yếu muốn nói là cái gì, cái gì không cần thiết …

Khi bắt tay viết thử nhiều khi thấy không dễ chút nào.

Ví dụ có thể rút ngắn đến khoảng 400 chữ, còn lại 100 chữ nữa không thể cắt được, ta cứ lỡn vỡn nỗi lo nếu cắt bớt chỗ này thì làm mất ý nghĩa bài văn, cắt chỗ khác thì lại thành ra ít hơn 300 chữ sẽ chỉ còn khoảng 250 chữ thôi.

Nhưng việc này lặp đi lặp lại nhiều lần chắc chắn sẽ làm cho năng lực viết văn, năng lực suy nghĩ của bạn tăng lên đáng kể.

Ngược lại, cũng có thể rèn bằng cách tăng lượng chữ bài ký sự lên. Ví dụ, viết lại bài của “Thiên Thanh Nhân Ngữ” từ 630 chữ thành bài 800 chữ.

Việc này khó hơn là rút ngắn bài văn. Vì không phải bài văn bạn viết ra nên có thể bạn không biết phải viết thêm cái gì.

Có cách là bạn có thể viết thêm một đoạn liên quan đến đề tài tranh luận, hoặc tăng thêm phần văn chương cho đoạn mà bạn am tường. Hoặc để nguyên đề tài tranh luận bạn chỉ củng cố thêm những phần râu ria, hoặc chỉnh sửa lại để tăng thêm sức thuyết phục mà không làm mờ nhạt đi nội dung bài ký sự là bạn đã thành công rồi.

Cách luyện tập này chắc chắn sẽ làm nâng cao năng lực suy nghĩ và năng lực viết của bạn.

Sưu tầm.

 

[tieulong92]

CÁC TỪ VÀ BIỂU TƯỢNG TRÁNH SỬ DỤNG

(1) “RỒI THÌ” “SAU ĐÓ ”

Muốn nâng cao khả năng viết văn, phải nghiêm khắc với chính mình. Hạn chế sử dụng những liên từ như “sau đó”, “rồi thì”… Bài văn dùng nhiều các liên từ này có vẻ ấu trỉ, làm ta liên tưởng đến những bài tập làm văn hồi nhỏ.

- Sáng thức dậy thấy trời đẹp. Mặc dù còn buồn ngủ tôi cũng rán tung chăn ngồi dậy, đi rửa mặt, rồi thay quần áo. Sau đó, mẹ mang thức ăn sáng ra ăn. Thức ăn sáng có súp đậu tương, trứng chiên và đồ chua rất ngon. Rồi thì đi đánh răng. Trong lúc đang đánh răng, bố bảo “đánh cho kỹ vào”. Tôi nghĩ mình lúc nào chẳng đánh kỹ thế mà bố cứ… Xong rồi xách cặp đến trường.

Trong đoạn văn này nhiều lần xuất hiện “rồi thì”, “rồi”... Nếu là học sinh tiểu học hành văn như vậy cũng đành chịu chứ người lớn, hơn nữa nếu là nhà kinh doanh mà viết văn kiểu đó có thể bị đánh giá năng lực kinh doanh.

Xưa giờ nếu nói đến văn nghị luận chắc chắn không sử dụng “sau đó” hoặc “rồi thì”. Giờ thử đem bài văn của học sinh tiểu học viết lúc nảy vào cấp độ học sinh cấp hai xem nhé.

- Thức giấc sáng nay thấy trời đẹp. Tôi dụi cặp mắt còn ngái ngủ vừa cố tung chăn ngồi dậy. Rửa mặt thay quần áo xong, thấy mình như tỉnh ngủ hẳn ra. Thức ăn mẹ đã làm sẵn, tôi dùng bữa để có năng lượng khởi đầu cho một ngày mới. Thức ăn sáng nay đơn giản chỉ có súp đậu tương, trứng chiên và đồ chua. Tuy vậy mà rất ngon. Ăn xong trong lúc đang đánh răng lại bị bố bảo “đánh răng nghiêm túc một chút xem nào”, trong thâm tâm tôi nghĩ mình vẫn đang nghiêm túc đấy chứ… nhưng không dám nói ra. Bực bội xách cặp đến trường.

Các bạn thấy sao ?

Tôi nghĩ nếu lập luận văn chương liên tục, hoặc quá trình thời gian rõ ràng, không cần dùng “rồi” hoặc “rồi thì” vẫn viết được những bài văn hay đấy chứ.

Nếu bạn quyết tâm “viết văn không sử dụng liên từ” thì phải luyện tập cách lập luận mạch văn làm sao để không dùng liên từ mà câu văn vẫn mạch lạc. Và cứ tiếp tục nổ lực rèn luyện chắc chắn sẽ viết được những bài văn lập luận sắc sảo mà vẫn dễ hiểu.

(2) LIÊN TỪ “NHƯNG …”

Những từ nên tránh còn nhiều, từ “nhưng …” là một trong số đó.

Từ “nhưng” thường xuất hiện dưới dạng như “… nhưng …” để diễn tả sự trái ngược, nó phủ định nội dung câu văn trước đó.

Tháng này không đạt chỉ tiêu doanh thu nhưng tháng sau thế nào cũng đạt cho mà xem.

Ngày hôm qua đã lỡ lời trước mặt khách, nhưng từ nay sẽ không thất thố như vậy nữa.

Chẳng phải đã áp dụng biện pháp bảo vệ an toàn hết rồi sao, nhưng kết cuộc cũng bị virus tấn công.

Các câu văn trên câu nào cũng dùng liên từ “nhưng”. Song lập luận rõ ràng, dễ hiểu, vì đoạn văn trước và sau chữ “nhưng” có ý nghĩa đối nhau. Đó là cách dùng cơ bản của liên từ “nhưng”. Và bạn hãy xem tiếp các câu văn có liên từ “nhưng” sau đây nhé.

Hôm nay trời đẹp nhưng bạn có thấy khỏe không ?

Anh ta giỏi việc nhưng chơi thể thao cũng giỏi.

Mua hàng ở tiệm này sẽ được ghi điểm vào thẻ, nhưng nếu mua vào thứ tư bạn sẽ được ghi điểm gấp đôi.

Trước nhất ta thử xét câu D, “hôm nay trời đẹp” và “bạn có khỏe không” có quan hệ với nhau như thế nào ? khá mơ hồ ! và thường nó chẳng liên quan gì với nhau nên đây không phải là một lập luận hợp lý.

Còn E thì sao ? cả làm việc lẫn chơi thể thao đều tốt nên không có gì đối chọi nhau cả, ngược lại nếu viết (hay nói)

- Anh ta giỏi việc mà chơi thể thao cũng giỏi nữa.

Sẽ thấy gọn nhẹ, dễ hiểu hơn hẳn.

Phần trước và sau “nhưng” của câu F cũng không ngược ý nhau. Khi dùng “nhưng” vào đó làm cho người ta vội tưởng là “Mua hàng ở tiệm này sẽ được ghi điểm vào thẻ, nhưng nếu mua vào thứ tư bạn sẽ không được ghi điểm”. Thế nhưng phần tiếp theo lại bảo là “được ghi điểm gấp đôi” như vậy ngược với dự đoán của người tiếp nhận câu đó, làm cho họ phải vận dụng trí não hơi nhiều. Vậy nên làm thế nào ?

ví dụ

- Mua hàng ở tiệm này sẽ được ghi điểm vào thẻ, và nếu mua vào thứ tư bạn sẽ được ghi điểm gấp đôi các ngày kia.

Như vậy chắc chắn nhẹ nhàng dễ hiểu, và gây sự chú ý cho người nghe, người đọc hơn.

Khi có nhiều từ “nhưng” mơ hồ như vậy trong câu dễ làm câu văn nặng nề, khó hiểu. Thế nhưng thực tế từ “nhưng” lại đang được sử dụng lan tràn. Chỉ cần không sử dụng từ “nhưng” kiểu này câu văn sẽ dễ đọc, dễ hiểu hơn hẳn. Tuy nhiên khi nói chuyện không cần quá chú ý đến nó cũng được. Tốt nhất là không dùng, nhưng văn nói so với văn viết lại khá mơ hồ và phóng khoáng hơn, nên không nhất thiết phải câu nệ từng lời nói, chỉ cần truyền đạt rõ ràng những điều muốn nói là đủ rồi. Phía nghe cũng không phải vừa nghe vừa phân tích văn phạm nên không cần căng thẳng. Nhưng nếu viết văn nên cố tránh.

(3) “NHÂN ĐÂY” “TIỆN THỂ”

Không nên dùng nhiều những từ “nhân đây” “tiện thể” vì sẽ làm gián đoạn lập luận. Xin các bạn đọc thử đoạn văn sau

- Qua kết quả điều tra điều kiện địa hình địa lợi mặt bằng ở trước ga Sanchome, công ty chúng ta quyết định là sẽ mở cửa hàng ở đó.

Tiện thể, tôi có chuyện phải nói với quý vị, như đã đề xuất lúc nảy về việc mở cửa hàng ở Sanchome lợi nhuận sẽ không cao.
Nhân đây, nói vể việc mở cửa hàng trước ga Sanchome. Tại sao ta nên mở cửa hàng ở đây ? thì …

Đây là một ví dụ hơi cực đoan, nhưng người nghe khó mà theo dõi diến biến câu chuyện. Đang nói chuyện nọ lại xọ chuyện kia, cứ nhảy lung tung chẳng hay tí nào.

Tôi cũng đã từng được phỏng vấn, mà trong phần phỏng vấn đó phát huy phần “nhân tiện” hơi nhiều. Trong khi tôi đang trả lời câu hỏi, lại bị hỏi “nhân tiện đây, cho tôi hỏi về …” làm câu chuyện bỗng dưng chuyển sang một hướng khác.

Thay vì họ xoáy sâu hơn về những điều tôi đang nói như

- Chuyện ấy như thế nào nhỉ ?

- Có thể chi tiết hơn một chút được không ạ.

- Ồ ! có việc như vậy sao ? Mà sao lại như vậy được chứ ?

… họ lại cứ “nhân tiện …” như vậy mạch chuyện gián đoạn không sâu thêm nữa. Tâm trạng người được hỏi cũng không vui. Các cuộc phỏng vấn thường chỉ để hỏi theo thứ tự những câu đã chuẩn bị sẵn.

Tất nhiên khi cần thay đổi đề tài câu chuyện cũng nên dùng “nhân đây” hay “tiện thể”, nhưng câu đó chỉ dùng sau khi đã xoáy sâu vào một chủ đề rồi.

(4) “DÙ SAO ĐI NỮA”

“Dù sao”, “dù gì đi nữa” tuyệt đối không nên dùng.

“Dù sao” là một hành vi miễn cưỡng kết luận câu chuyện không liên quan với lập luận câu chuyện mà ta vừa giải trình trước đó. Có khi nó phủ định tất cả những lập luận ta vừa đưa ra ngay trước đó.

Xin các bạn thử đọc đoạn văn sau

- Chủ yếu có ba ưu điểm ở sản phẩm mới này. Thứ nhất nó có thể xử lý sự vụ nhanh chóng, chính xác. Thứ hai tiết kiệm chi phí. Thứ ba thao tác rất đơn giản, ai cũng có thể thực hiện được. Dù sao đi nữa với sản phẩm mới này chắc chắn là sẽ mang lại lợi ích lớn cho công ty của quý khách.

Vì cuối cùng lại chêm câu “Dù sao đi nữa” vậy những điều viết trước đó có ý nghĩa gì ? Nó không giúp phát huy hết chức năng của chuyện vừa công bố trước đó. Giống như tự mình lại coi thường ba ưu điểm đó vậy.

Trường hợp này nếu câu kết như sau tôi nghĩ sẽ là kết thúc có hậu.

- Với ba ưu điểm như thế chúng tôi tự tin rằng sản phẩm mới này sẽ mang lại hiệu quả rất cao cho quý công ty.

Viết như thế lập luận chặc chẽ nhất quán, không làm vô hiệu ba ưu điểm đã nêu ra.

Tôi thường thấy câu “dù sao đi nữa” này trong các bài văn tôi đọc. Đã tốn công lập luận từ đầu đến đó, chỉ vì một câu này xem ra những lý lẽ đó trở thành con số không.

Hoặc có những bài văn trong lập luận có điều vô lý, để lảng tránh, đánh lừa đọc giả họ đưa câu “dù sao đi nữa” vào để hợp lý hóa một cách khiên cưỡng lý luận của mình.

Dù sao đi nữa nên hạn chế việc sử dụng một cách dễ dãi từ “dù sao đi nữa”.

(5) BIỂU TƯỢNG CẢM XÚC QUA THƯ ĐIỆN TỬ

Bây giờ thư điện tử là một công cụ cần thiết trong kinh doanh. Rất nhiều người suốt cả ngày ngồi kiểm tra thư điện tử.

Ngay cả trong chuyện riêng tư số người dùng thư điện tử, chủ yếu qua điện thoại di động cũng tăng nhanh và nhiều. Không biết có phải vì ảnh hưởng đó không mà dường như số doanh nhân sử dụng các ký tự làm biểu tượng cảm xúc (như cười hoặc khóc) cũng nhiều lên. Đúng ra khi gửi thư điện tử vì công việc bạn không nên sử dụng các biểu tượng đó. Không chỉ làm cho đối tác nghĩ mình trẻ con mà còn bị xem là “lảng tránh” hay “hời hợt”.

Văn chương vốn dĩ không phải chỉ để người ta đọc mà còn phải cảm được nó. Ví dụ nếu muốn truyền đạt nỗi buồn bằng văn từ ta cần có năng lực và công sức tương ứng.

Thế nhưng, chỉ cần dùng biểu tượng cảm xúc này là xong, quá đơn giản. Khi viết “bộ phim tôi xem hôm qua buồn quá, hu hu (T-T)” là có cảm giác như đã truyền đi được tâm trạng của mình rồi.

Nhưng với kiểu văn chương như vậy không thể diễn tả được bối cảnh nào, tại sao, và buồn đến độ nào. Ta lảng tránh bằng “hu hu (T-T)”, và như vậy chúng ta chẳng mất công suy nghĩ thêm gì cả.

Nếu trao đổi thư với bạn bè, người yêu những thứ như vậy không hại gì, còn trong công việc làm ăn kinh doanh không nên dùng nó.

Muốn truyền đạt tư tưởng bằng văn từ cần có kỹ thuật truyền đạt cao hơn nói chuyện.

Vì dụ, khi muốn mĩa mai ai một chút bằng thư tay hay thư điện tử, cần đắn đo suy nghĩ kỹ càng lời lẽ trước sau của lá thư đó sao cho mĩa mai mà không bị thất thố bị bắt lỗi, muốn được vậy cần có trình độ kỹ thuật truyền đạt bằng văn chương cao một chút.

Khi người ta gửi thư tay hay thư điện tử cho mình mà viết “ôi ! tuyệt quá”, người ta có thật lòng nghĩ mình tuyệt vời không, hay là người ta đang chế nhạo mình cũng không biết.

Ngược lại, trong đàm thoại mình có bị mĩa mai không rất dễ nhận ra. Khi được người ta nói “Ôi! tuyệt quá”, chỉ cần nhìn thái độ, cử chỉ có thể hiểu được ý nghĩ đàng sau câu nói đó.

Truyền đạt bằng văn từ là một việc khá khó, phải công phu rèn dũa khả năng suy nghĩ, kỹ năng biểu hiện mới làm được.

Khi quen dùng biểu tượng cảm xúc rồi sẽ lười suy nghĩ sâu thêm nên có khả năng là năng lực suy nghĩ và năng lực biểu hiện cũng yếu đi. Các nhà kinh doanh nếu dùng biểu tượng cảm xúc chỉ nên giới hạn trong việc riêng tư thôi là tốt lắm rồi.

Lại ôn thử những từ không nên sử dụng

- Sau đó/ rồi thì

- ~ nhưng

- Nhân tiện/ tiện đây

- Dù gì đi nữa

- Các biểu tượng cảm xúc

Dù gì đi nữa (cười) chỉ cần các bạn lưu ý tránh sử dụng các từ này, khả năng thể hiện văn chương của các bạn chắc chắn cao lên một bậc rồi.

Sưu tầm.

 

[tieulong92]

NẠP NHỮNG ĐIỀU CÓ GIÁ TRỊ

(1) ĐỂ XUẤT DỮ LIỆU CẦN PHẢI NẠP DỮ LIỆU

Nếu xem hành vi “viết” và “nói” là xuất dữ liệu thì hành vi “đọc” là nạp dữ liệu. Để xuất dữ liệu có chất lượng, không thể thiếu việc nạp dữ liệu.

Những người sinh nhai bằng nghể viết lách như nhiều nhà văn từ khi còn trẻ đã đọc rất nhiều sách, chính vì vậy không hiếm người mỗi năm đọc từ ba trăm đến năm trăm quyển sách.

Đọc nhiều, tiếp thu lượng lớn kiến thức, kiến thức đó ăn sâu vào trong máu thịt. Về kỹ thuật viết, những điều tiếp thu được sẽ phản ánh ngay trong chính các tác phẩm của mình. Và có thể nói nó liên quan đến cả kỹ năng tạo sự chú ý đối với người khác. Trong khi đọc có lúc mình thấy ôi họ có cách mở đầu hay quá, hoặc nếu họ mở đầu cách này, mình thử làm cách khác xem sao.

Chuyện đọc sách cũng quan trọng như vậy đối với người kinh doanh. Để viết được văn bản có sức thuyết phục, diễn tả nội dung phong phú, việc đọc sách là rất cần.

Tất nhiên không chỉ sách mà báo, tạp chí hoặc những văn bản kinh doanh của người khác cũng cần thiết. Có người nghĩ

- Hồi nhỏ giờ tôi không đọc sách nên giờ văn chương rất dở.

Không cần phải tự ti như thế. Mà nên nói là không có thời gian để tự ti nữa. Kể từ hôm nay hay ngày mai cũng được, hãy đọc sách và tạo thành một thói quen đọc sách đi.

Nhiều người nói tôi không có thời gian đọc sách, nhưng thật ra không hẳn vậy. Khi đi làm bằng xe điện, lúc đi và về trên xe, trên xe trong lúc đi công tác, mười lăm phút tối trước khi ngủ, mười phút trong giờ nghỉ trưa, hoặc khi ăn trưa một mình trong hàng quán, mười phút chờ đợi người ta mang thức ăn ra…

Chỉ cần có ý đọc, chắc chắn ta sẽ tìm ra thời gian để đọc. Cũng có người nói

- Tôi đọc chậm nên đọc được quyển sách là cả một kỳ công. Nếu không có kỹ thuật đọc liên tục, không thể nào theo kịp với thời đại ngày nay.

Để tăng nhanh lượng đọc không cần gì phải có kỹ thuật. Theo cách đọc truyền thống xưa giờ là đọc từng chữ từng chữ một và đọc mỗi ngày thì tốc độ đọc chắc chắn sẽ nhanh lên.

(2) ĐỌC TIỂU THUYẾT

Chúng ta biết đọc sách quan trọng như vậy, thế thì nên đọc loại sách nào, sách nào có thể vun bồi năng lực truyền đạt ? Rất nhiều người thắc mắc như vậy.

Thêm nữa có thể nói các loại sách viết về kinh doanh, các loại sách Làm Thế Nào để có “cách viết văn hay”, “cách nói chuyện hay” đều có thể là sách tham khảo. Nhưng cái mà tôi khuyến khích các bạn đọc nhiều hơn đó chính là tiểu thuyết.

Các loại tiểu thuyết trinh thám, khoa học viễn tưởng, lịch sử, hoặc tiểu thuyết tình yêu hay kinh doanh … đều được cả.

Khi muốn truyền đạt điều gì, cần có ý niệm về chuyện mình sẽ truyền đạt cho đối tác. Để học được cách truyền đạt ý niệm đó thì đọc tiểu thuyết là thích hợp nhất.

Khi đọc tiểu thuyết trong đầu mình thường hình dung các sự việc xảy ra, điều này chắc nhiều người đã từng trải qua.

Tiểu thuyết hay không viết những điều thừa thải, ngược lại các yếu tố gây hưng phấn cho người đọc được chắc lọc rất kỹ càng. Người đọc đọc được những tác phẩm như thế, mỗi người tự trải rộng hình ảnh, và vẻ nó ra trong đầu mình.

Ví dụ, trong phần mở đầu nổi tiếng của tác phẩm “Xứ tuyết” của tác giả Kawabata Yasunari
“Vượt qua đoạn đường hầm dài Kunizakai, Xứ tuyết mở ra trước mắt. Mịt mù trong đêm một màu trắng xóa, xe lửa dừng lại trước đèn tín hiệu”

Cảnh sắc bỗng thay đổi hẳn, có điều gì đó sắp xảy ra. Gợi lên sự tò mò cho đọc giả.

Hay mở đầu tác phẩm “Tớ là một con mèo” của ông Natsume Soseki.

Tớ là một con mèo. Chưa có tên tuổi.

Được sinh ra ở đâu không ai biết. Chỉ còn nhớ loáng thoáng tiếng kêu meo meo ở một nơi tối tăm ẩm thấp.
Trước tiên mọi người sẽ bị lôi cuốn bởi nhân vật chính là một chú mèo. Tiếp tục gây sự chú ý nữa là kế đến còn mèo sẽ ra sao, với lại giọng văn cũng vui vui.

Như vậy khả năng kích thích sự tò mò và làm cho người đọc hình dung được sự việc mà ta không thể kỳ vọng lắm ở những loại sách như “Làm Thế Nào” hay sách về kinh doanh. Thì có thể kỳ vọng ở tiểu thuyết, nó sẽ dẫn dắt ta đến thế giới của truyện kể.
Và lý tưởng hơn khi đọc tiểu thuyết, không chỉ đơn thuần theo đuổi nội dung, mà hãy đọc với chính một con người nữa của mình để phân tích cấu tạo văn chương như

- Họ viết như thế nào mà tạo sự lôi cuốn như vầy nhỉ ?

Nhưng nếu lúc nào cũng đọc theo kiểu như vậy, có thể niềm ham mê đọc sách mà mình đã cố công vun đắp đó lại trở thành gánh nặng, nên chỉ thỉnh thoảng thực hiện là tốt rồi.

Nếu khám phá ra nhiều cách lôi cuốn đọc giả được dùng trong tiểu thuyết ứng với mình, khi viết văn bản kinh doanh chắc chắn sẽ là một vũ khí lợi hại cho bạn.

(3) MỞ MANG CON NGƯỜI VÀ VỐN TỪ

Giá trị việc đọc tiểu thuyết tất nhiên không chỉ vun bồi cho ta khả năng truyền đạt. Nếu nói hơi quá một chút còn để học làm người.
Ví dụ, bạn hãy xem thử những tiểu thuyết kinh doanh.

Trong lúc đọc quá hấp dẫn bạn có bao giờ đặt mình vào vai trò của nhân vật chính để suy nghĩ, và hành động chưa. Năng lực hành động, khát vọng, cấu thành quan niệm lý luận của một người kinh doanh có thể được hình thành từ đó.

Với bạn đó không phải là một trải nghiệm trực tiếp nhưng kinh qua nhiều tình huống giả định, mỗi lần như vậy bạn có thể nghĩ mình nên phán đoán như thế nào.

Đọc càng nhiều tiểu thuyết thì số lần trải nghiệm cũng nhiều lên.

Ví dụ, nhân vật chính là một doanh nghiệp sản xuất lớn.

Doanh nghiệp đó sắp bị doanh nghiệp nước ngoài nuốt chửng. Trong tình huống đó doanh nghiệp này hành động ra sao ? rồi cách hành xử của các nhân viên cấp dưới, động hướng của các doanh nghiệp đối thủ khác.

Đọc và cho phản ánh bản thân mình vào từng nhân vật trong truyện, như vậy có thể xem như trải nghiệm được nhiều tình huống. Sau này, khi đương đầu thực tế sẽ có được nhiều gợi ý.

Những trạng thái cảm xúc cười, khóc trong đó chắc chắn sẽ làm giàu cho cảm xúc của bạn. Khi viết văn, khi nói chuyện bạn có khả năng diễn tả sâu sắc tình cảm con người.

Và tăng vốn từ vựng là một trong những hiệu quả của việc đọc sách.

Ở radio và ti vi, văn nói là chủ thể nên không xuất hiện từ khó, hay chữ Hán nhiều. Báo chí thường chỉ dùng những chữ Hán thông dụng, nên cũng không có những biểu hiện quá khó.

Về điểm này trong sách không có hạn chế, có thể thể hiện thoải mái. Và tất nhiên từ vựng sẽ vô cùng phong phú.

(4) HỌC Ở CHUYỆN HÀI

Để học cách nói chuyện, thì chuyện hài là giáo trình bậc nhất. Bạn có thể cất công đi đến nhà hát kịch, hoặc nghe đi nghe lại các băng dĩa … cũng được.

Những người kể chuyện hài bậc thầy họ rất giỏi ngắt quãng câu chuyện. Ngưng một lúc cho ngắt quãng câu chuyện rồi mạch chuyện sau đó lại ào ào tuôn chảy.

Dù chỉ ngưng một hoặc hai giây thôi, nhưng cái ngưng đầy nghệ thuật và rất hiệu quả làm cuốn hút người nghe.

- Kế tiếp như thế nào ?

- Sắp nói cái gì nhỉ ?

Các diễn viên hài tập sự, họ phải cố gắng hết sức để thuộc câu chuyện, không còn tinh thần để lo đến chuyện ngắt quãng câu chuyện. Nên không mấy lôi cuốn người nghe.

Người kinh doanh cũng thế, người dở nói chuyện khó mà có cách ngắt quãng đầy lôi cuốn đó. Khi nói chuyện không giỏi xử lý tốc độ nhanh chậm, giọng nói thì cứ đều đều đơn điệu. Trong các cuộc hội họp, nói mà không nhìn mặt mọi người, không lên giọng xuống giọng gì cả, làm người nghe thấy chán, không khí hội trường như chùn xuống.

Cho dù kế hoạch đề xuất có giá trị bao nhiêu đi nữa mà trong hội nghị nói chuyện tẻ nhạt có khi làm cho kế hoạch đó khó được thông qua. Uổng công phát họa một kế hoạch có chất lượng như thế.

Ngược lại, không hiếm những bản kế hoạch nội dung chẳng có gì to tát lắm, nhưng vì giỏi thuyết phục nên được thông qua.

Người kinh doanh mà kém ăn nói kém sức thuyết phục, nghe kể chuyện cười có lẽ cũng là một cách. Tôi không cho là cứ hể nghe kể chuyện cười nhiều tất sẽ thành công trong công việc, nhưng nếu xem hoài chắc chắn sẽ có lợi cho việc làm ăn của bạn.

Song nếu bạn quá quan tâm đến sự lôi cuốn, không đặt mình vào công việc thì cũng chẳng được gì.

(5) QUẢN LÝ KẾ HOẠCH KIỂM SOÁT CÔNG VIỆC

Cuối cùng sẽ nói đến việc ghi chép, và quản lý kế hoạch.

Quản lý kế hoạch của tôi lúc trẻ, không có gì đáng nói. Công việc của tôi lúc bấy giờ, hầu như suốt ngày cứ quanh quẩn ở Sở cảnh sát, Tòa thị chính để lấy tin về các tai nạn và sự kiện.

Sổ tay ghi chép lúc đó toàn được NHK cung cấp, một quyển sổ tay nhỏ vừa cầm trong tay. Trong đó tôi chỉ ghi ngắn gọn các nội dung sự việc theo kiểu 5W1H thôi.

Trong quyển sổ tay này, tôi thường ghi số điện thoại của Câu lạc bộ phóng viên, Phòng Cảnh sát, và các cơ quan ban ngành của chính phủ nên rất quý giá. Lúc đó tất nhiên chưa có điện thoại cầm tay như bây giờ nên khi cần phải sử dụng điện thoại công cộng. Tất nhiên là thời đó cũng chưa có điện thoại thẻ. Để lúc nào cũng có thể sử dụng điện thoại công cộng tôi luôn chuẩn bị nhiều đồng mười yên trong ví.

Bắt buộc phải làm việc có kế hoạch là từ khi chuyển sang làm quân dự bị cho mảng xã hội. Quân dự bị vốn dĩ là thuật ngữ bên quân đội, là bộ đội được đưa vào tác chiến đặc biệt, là tổ chức được đưa sang chi viện cho bộ đội đang chiến đấu gian khổ. Ở mảng xã hội là bộ phận mình tự do tìm thông tin, tự đặt ra kế hoạch chương trình không phụ thuộc Câu lạc bộ phóng viên.

Trước giờ có thể nói là làm việc theo kiểu “chờ đợi sự việc phát sinh”, bây giờ chuyển sang cách làm việc tự mình đặt ra kế hoạch rồi đi lấy tư liệu nên cần có sổ tay quản lý kế hoạch.

Sổ tay quản lý kế hoạch từ khi bắt đầu chuyển sang mảng xã hội là loại sổ theo lịch tuần. Các ngày trong tuần từ thứ hai đến chủ nhật ghi bên trái, bên phải chừa trống. Bây giờ thì sổ tay kiểu này có đủ kiểu đủ dạng, nhưng tôi vẫn thấy loại sổ tay theo kiểu lịch tuần được sử dụng phổ biến hơn.

Có một dạo tôi chuyển sang dùng thử nhiều loại sổ tay điện tử, nhưng để quản lý kế hoạch hay ghi chép khi đi công tác bên ngoài lại khá mất công và bất tiện với tôi. Hiện nay tôi thấy sổ tay Analog bằng giấy bút vẫn còn chiếm ưu thế. Và sổ tay các doanh nghiệp gần đây gần như quay trở về kiểu sổ tay Analog này.

(6) QUẢN LÝ KẾ HOẠCH CÔNG TƯ TRÊN CÙNG MỘT SỔ TAY

Sổ tay kiểu lịch tuần hiện giờ vẫn được sử dụng, nên tôi xin giới thiệu cách sử dụng của tôi đối với loại sổ tay này. Phân biệt rõ ràng trang bên phải và trang bên trái. Phía bên trái ghi ngày giờ trình chiếu, phỏng vấn trên chương trình truyền hình, lịch trình các cuộc làm việc, bên phải ghi ngày hết hạn nộp bản thảo, kế hoạch cá nhân.

Thời làm việc cho NHK, bên trang trái ghi các mối quan hệ trực tiếp với công việc của một nhân viên đài NHK như ngày giờ thẩm định đề án, kế hoạch thu thập tư liệu… bên trang phải ghi ngày hết hạn nộp bản thảo sách cá nhân, và các kế hoạch riêng tư.

Điểm chung của tôi cả ngày trước và bây giờ là công việc và chuyện riêng tư đều quản lý trên cùng một quyển sổ tay. Nếu chia công việc và việc riêng ra những quyển khác nhau e rằng phải ghi gấp đôi.

Ví dụ từ 7 giờ chiều ngày mười lăm tháng năm tính hẹn đi uống với các bạn hồi cấp ba. Đây là việc riêng nên chỉ ghi lên lịch ở nhà. Nhưng rồi do phải tiếp khách làm ăn nên chỉ nhìn vào sổ tay ghi chép công việc, thấy đêm mười lăm tháng năm trống và đã nhận lời đi với khách. Lịch ở nhà chỉ thỉnh thoảng mới xem qua, nên đến cận ngày hôm trước mới chợt nhận ra. Lúc đó đành nói lại với bạn bè về sự tình này và xin được thông cảm dời ngày.

Chuyện này chắc các bạn cũng đã từng gặp rồi nhỉ. Đương nhiên bạn bè sẽ không vui lòng lắm.

Nếu mình không quản lý được trước kế hoạch trong vòng một tháng, những chuyện như vậy vẫn hay xảy ra. Như vậy việc liên lạc mà là vấn đề then chốt của “năng lực truyền đạt” trở nên bị động, có khi làm cho đối tác nổi giận.

Công việc và chuyện riêng cả hai đều quan trọng, mình thì chỉ có một thân nên quản lý cả hai trên cùng một sổ tay là hợp lý.

Ví dụ là nhà doanh nghiệp, bên trang trái có thể ghi ngày giờ công việc liên quan đến đối tác như ngày giờ giao dịch, ngày giờ họp…, bên trang phải ghi các sự việc mang tính cách riêng tư như kỳ hạn đề xuất bản kế hoạch, ngày giao hàng, ngày khảo sát sơ bộ …

Kế hoạch công tư cùng quản lý trên cùng một sổ tay, đó là cơ bản rồi nhưng vẫn nên có sẵn một quyển sổ tay nữa để dự phòng.

Sổ tay căn bản là để cầm đi nên dễ gặp những rủi ro như đánh rơi, hoặc để quên ở đâu đó. Vì thế, về nguyên tắc nên viết thêm một quyển nữa y như vậy. Sổ tay dự phòng khác với sổ tay mang đi cũng được chẳng hạn như to hơn…

Hơi mất công một chút, nhưng để phòng bất trắc, tôi khuyên các bạn nên làm thêm một quyển sổ tay nữa để ở nhà hay văn phòng đều được. Dù nói thế nhưng thực chất tôi vẫn chưa thực hiện được.

(7) PHÁT HỌA SƠ KẾ HOẠCH TRONG NĂM VÀO ĐẦU NĂM

Khoảng đầu năm hay cuối năm tôi ghi vào sổ tay các sự kiện hay kế hoạch chính của năm đó.

Như trường hợp năm 2007, ở mục ngày năm tháng bảy ghi “Ngày chính thức công bố cuộc bầu cử nghị viên thượng viện”, mục ngày một tháng mười ghi “Bưu điện tư nhân hóa”, mục ngày mười chín tháng mười hai ghi “Bầu cử tổng thống Hàn quốc” … những sự việc này tôi đã ghi vào đầu năm 2007.

Trên báo cũng có đăng “Kế hoạch trong năm” vào đầu năm nên chúng ta có thể sao chép lại. Nhờ vậy chúng ta biết trước được vào thời điểm trước hay sau những sự kiện có gì sắp xảy ra, hoặc mình nên chuẩn bị làm gì.

Không chỉ viết vào đầu hay cuối năm thôi, mà mỗi lần diễn ra những kế hoạch hay sự kiện có vẻ như liên quan đến công việc của mình, mình sẽ bổ túc thêm.

Phương pháp này có vẻ hiệu quả cho nhiều nhà kinh doanh. Nhờ ghi những sự kiện đã được trù định từ trước mình có thể nghĩ sẵn việc mà mình sẽ làm.

Ví dụ, sự kiện có vẻ như liên quan đến công việc của mình sẽ diễn ra vào ngày hai mươi tháng chín, nhờ có ghi sẵn trên sổ tay rồi, nên mình sẽ hình dung được những việc cần làm cho đến ngày đó.

Và chuyện cá nhân riêng tư cũng nên ghi vào sổ tay vào đầu năm hay cuối năm. Ví dụ, phải chuyển sang sổ tay năm mới các ngày kỹ niệm, ngày sinh nhật người thân. Như vậy sẽ không quên hoặc sót.

Tất nhiên không chỉ thế, có thể ghi cả ngày kỷ niệm, ngày sinh của đối tác quan trọng hoặc những người đã từng giúp đỡ bạn vào sổ tay đó. Mục đích để chúc mừng hay gửi thư chúc mừng.

- Xin chúc mừng sinh nhật ông, chúc ông luôn luôn mạnh khỏe.

- Nhân hôm nay là ngày kỷ niệm thành lập quý công ty, chúc mừng sự phát triển lớn mạnh đến ngày nay, và cầu chúc quý công ty ngày càng phát triển hơn nữa.

- …

Chúng ta sẽ gủi thư hoặc chúc mừng bằng miệng những lời tương tự. Chỉ cần quan tâm như thế có lẽ đối tác cũng thấy vui lắm rồi.

(8) ĐIỀU NGHĨ RA PHẢI GHI CHÉP NGAY

Trang trái sổ tay chủ yếu ghi việc liên quan đến công việc, trang phải ghi các chuyện riêng tư.

Danh thiếp cũng phân loại theo kiểu như vậy.

Ngăn trái bìa sổ để danh thiếp biên tập viên của những nhà xuất bản hiện tại đang giao dịch, nếu loạt bài đăng đã kết thúc, danh thiếp đó sẽ được cất lại vào đúng chỗ lưu trữ danh thiếp. Ngăn phải bìa sổ kẹp danh thiếp nhà hàng, quán rượu mình thích hoặc mình có chủ ý trước. Những khi trao đổi với nhà biên tập, mình sẽ chọn quán từ trong số đó, nếu không đi thường thì lại cất vào chỗ lưu trữ danh thiếp.

Bút ghi chép sổ tay tôi thường dùng bút chì bấm, lỏi chì khá lớn, viết trơn chữ. Để khi có thay đổi kế hoạch có thể gôm đi viết lại. Gôm dùng loại gôm làm theo kiểu cây bút. Công việc đã hoàn thành không xóa đi, mà dùng bút chì gạch một đường để biết việc đó đã xong.
Cần thêm cây bút bi to cở 1,6 mili để đi lấy tư liệu.

Khi đi lấy tư liệu sử dụng vở viết bình thường, những ghi nhớ nho nhỏ ghi vào giấy A4 đã qua sử dụng một mặt.

Nhiều khi đang ở trên xe điện, chợt nghĩ ra một kế hoạch, hoặc một phương án cho khách hàng. Nếu chờ về đến công ty mới ghi có khi mình quên mất. Khi đó lấy giấy A4 ra viết vội ngay trên xe điện. Vào những giờ cao điểm như đi làm buổi sáng không thể nào đứng trên xe mà ghi được, nên vừa xuống xe là tựa vào gốc cột nào đó, tránh không làm cản đường người qua lại lấy giấy A4 ra ghi ngay.

Nhờ nghĩ ra là ghi ngay nên kế hoạch hoặc ý tưởng sẽ được tích lũy, và khả năng truyền đạt chắc chắn sẽ lên.

Sưu tầm.

 

[Thanhtuyenizumi]

cám ơn bạn nhiều. bài viết của bạn giúp ích cho mình rất nhiều.